تورم عبارت است از فرآیند افزایش مداوم سطح عمومی قیمت ها و به عبارت دیگر کاهش مستمر ارزش پول. برخی اقتصاددانان تعاریف دیگری نیز ارائه داده اند: «افزایش مستمر و نامنظم سطح عمومی قیمت ها. »

نکته اساسی که باید به آن توجه کرد آن است که وجود تورمی ملایم برای رشد اقتصادی لازم و ضروری است چراکه این امر به بنگاههای تولیدی انگیزه لازم برای تولید و فعالیت اقتصادی را می دهد. بنابراین صفر کردن تورم به هیچ وجه مطلوب نمی باشد بلکه در اقتصاد هدف آن است که از رشد افسار گسیخته تورم به صورتی که به اقشار جامعه برای تأمین مایحتاج خود فشار آورد، جلوگیری شود و رشد آن تحت کنترل باشد.

تورم در اقتصاد ایران ریشه ها و علت های بسیاری دارد. در اینجا به ریشه ها و موانعی که در سر راه حل این معضل وجود دارد اشاره می شود:

۱) شوک های نفتی و رشد نقدینگی

۲)بودجه عمومی و اتکا به درآمدهای نفت

۳) کسری بودجه

۴) سیاست کاهش ارزش پول ملی و سیاست های حمایتی

۵) قیمت گذاری نامناسب تولید کنندگان

رشد حجم پول و نقدینگی نقش تعیین کننده و بسیار مؤثری در میزان تورم دارد. از طرف دیگر تغییرات منابع پایه پولی (که عبارتند از ذخایر ارزی و طلای بانک مرکزی، خالص بدهی دولت و بانک های تجاری به بانک مرکزی) عامل اصلی رشد حجم پول و نقدینگی می باشد.

در واقع طبق نظریات اقتصاد کلان تغییرات پایه پولی با ضریبی به نام ضریب پایه پولی که در حال حاضر حدود ۵ می باشد، باعث رشد حجم پول می گردد. یعنی هر واحد افزایش پایه پولی به پنج واحد افزایش حجم پول منجر می گردد. تغییرات پایه پولی نیز عمدتاً به خاطر افزایش موجودی ارزی دولت (تغییر در صادرات نفت خام) و افزایش بدهی دولت به بانک مرکزی (به خاطر کسری بودجه) بوده است. این رابطه موجب شده است که تغییرات اساسی در قیمت نفت در سطح بین المللی با توجه به وابستگی بودجه دولت به صادرات نفت خام به بودجه دولت منتقل گردد و همان طور که گفته شد این امر نیز به گسترش پایه پول و در نهایت رشد نقدینگی منجر شود. رشد پایه پول و نقدینگی به علت مشکلات جانب عرضه اقتصاد در ایران عمدتاً به جای هدایت آن به بخش تولید، به افزایش سطح عمومی قیمت ها منجر شده است.

در واقع دولت درآمد حاصل از فروش نفت را به صورت ارز به بانک مرکزی داده و در قبال آن ریال می گیرد. بانک مرکزی نیز برای تأمین ریال مورد نظر، یا ارز را در بازار می فروشد، یا صرف واردات می کند و یا خود به دولت ریال داده و پایه پولی را افزایش می دهد. متأسفانه بازار ایران توان جذب این مقدار ارز را ندارد. در دو سال اخیر نیز برای صرف این مقدار ارز به واردات روی آورده اند. اما علی رغم آن مقداری از این ارز ها در دست بانک مرکزی باقی مانده که این امر باعث افزایش نقدینگی و تورم گشته است.

کسری بودجه همواره یکی از مشکلات اقتصاد ایران بوده است و از عوامل اساسی رشد تورم می باشد. زیرا در این حالت پایه پولی به علت افزایش بدهی های دولت و یا برداشت از حساب ذخیره ارزی افزایش یافته و متعاقب آن نقدینگی و تورم افزایش می یابند.

علاوه بر این پرداخت یارانه به کالاهای اساسی با ایجاد بازار سیاه برای این کالا ها و افزایش تدریجی و بعضاً قابل توجه قیمت این کالا ها در بازار سیاه، با توجه به اهمیت این کالاها، به سایر کالا ها نیز سرایت کرده و باعث افزایش سطح عمومی قیمت ها گشته است.

از طرفی دولت برای تأمین نیاز مالی خود بانک مرکزی را مجبور می کند که ارز حاصل از فروش نفت خام را با قیمت بالایی در بازار بفروشد. این امر همان سیاست کاهش ارزش پول ملی است که با افزایش صادرات و کاهش واردات، باعث تورم گشته است. زیرا با افزایش قیمت کالاهای واسطه ای و نیز نهایی وارداتی، قیمت های داخل نیز خود به خود افزایش می یابند. انتظارات تورمی نیز از دیگر دلایل ایجاد تورم در کشور می باشد، زیرا به دلیل سیاست های مربوط به قیمت گذاری کالا ها و خدمات عمومی در پایان هر سال معمولاً انتظارات تورمی در جامعه شکل می گیرد به طوری که در انتهای هر سال همه افراد جامعه انتظار دارند که قیمت ها مجدداً افزایش یابد.

فایل پاورپوینت 16 اسلاید