مقدمه

سنجش از دور در بسیاری از زمینه های علمی و تحقیقاتی کاربردهای گسترده ای دارد. از جمله کاربردهای فن سنجش از دور می توان به استفاده از آن در زمین شناسی، آب شناسی، معدن، شیلات، کارتوگرافی، جغرافیا، مطالعات زیست شناسی، مطالعات زیست محیطی، سیستم های اطلاعات جغرافیایی، هواشناسی، کشاورزی، جنگلداری، توسعه اراضی و به طور کلی مدیریت منابع زمینی و غیره اشاره کرد. سنجش از دور می تواند تغییرات دوره ای پدیده های سطح زمین را نشان دهد و در مواردی چون بررسی تغییر مسیر رودخانه ها، تغییر حد و مرز پیکره های آبی چون دریاچه ها، دریاها و اقیانوسها، تغییر مورفولوژی سطح زمین و غیره بسیار کارساز است. افزون بر این یک سیستم سنجش از دور با توجه به این که بر اساس ثبت تغییرات و اختلافهای بازتابش الکترومغناطیسی از پدیده های مختلف کار می کند، میتواند حد و مرز پدیده های زمینی اعم از مرز انواع خاکها، سنگها، گیاهان، محصولات کشاورزی گوناگون و ... را مشخص کند. سنجش از دور در پیش بینی وضع هوا و اندازه گیری میزان خسارت ناشی از بلایای طبیعی کشف آلودگی آبها و لکه های نفتی در سطح دریا، اکتشافات معدنی نیز کاربرد دارد. بدون شک استفاده از این فن در مطالعات اکتشافی و منابع طبیعی و سایر موارد پیش گفته نه تنها سرعت انجام مطالعات را بیشتر می کند بلکه از نظر دقت و هزینه و نیروی انسانی نیز بسیار با صرفه تر است.مهمترین قابلیتهای داده های سنجش از دورداده های سنجش از دور به دلیل یکپارچه و وسیع بودن، تنوع طیفی، تهیه پوشش های تکراری و ارزان بودن، در مقایسه با سایر روشهای گردآوری اطلاعات از قابلیت های ویژه ای برخوردار است که امروزه عامل نخستین در مطالعه سطح زمین و عوامل تشکیل دهنده آن محسوب می شود. امکان رقومی بودن داده ها موجب شده است که سیستم های کامپیوتری بتوانند از این داده ها به طور مستقیم استفاده کنند و سیستم های داده ها جغرافیایی و سیستم های پردازش داده ها ماهواره ای با استفاده از این قابلیت طراحی و تهیه شده است. سهل الوصول بودن داده ها، دسترسی سریع به نقاط دور افتاده و دقت بالای آنها از امتیازات خاص این فن محسوب می شود.

مراحل تاریخی رشد سنجش از دور

1-  در سال 1859 اولین عکس هوایی توسط گاسپارد فلیکس از یک بالون هوایی تهیه شد.

2-    در سال 1903 از کبوترهای جاسوس در ماموریت های نظامی استفاده شد.

3- در سال 1908 ویلبر رایت اولین هواپیمای عکاس را رهبری نمود و بونویلان عکسهای هوایی را تهیه کرد.

4- در سالهای آخر جنگ جهانی اول عکسهای هوایی به سرعت برای اهداف شناسایی بکار گرفته شدند. اما جنگ جهانی دوم دوره جدیدی برای عکسبرداری های هوایی به همراه داشت.

5- در دهه 1960 آمریکا بر علیه کوبا و شوروی سابق شروع به جمع آوری اطلاعات از طریق ماهواره های جاسوسی نمود.

ماهواره اسپات Spot

در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۶۴ هجری شمسی،مطابق با ۲۲ فوریه ۱۹۸۶ میلادی،ماهواره اسپات یک به وسیله مرکز ملی مطالعات فضائی فرانسه یا (CNES=Centre National d. Etudes Spatial)و همکاری کشورهای بلژیک و سوئد،توسط موشک آریان یک، به فضا فرستاده شد. این ماهواره دارای ۱۷۵۰ کیلوگرم وزن و به ابعاد ۵/۳ ×۲ ×۲ متر بوده و طول باله خورشیدی آن ۶/۱۵ متر می باشد.ماهواره از دو قسمت (بدنه) و بار مفید(سنجنده) تشکیل شده است.

مزیت مهم آن از این نظر است که از یک سو تهیه تصاویر بدون ابر را از منطقه ای خاص ممکن می سازد.اگر در یک عبور، منطقه از ابر پوشیده شده باشد، اطلاعات در عبور بعدی، از مسیری که بتوان از منطقه مورد نظر تصویر تهیه کرد، اخذ می شود.از سوی دیگر ، در مواردی که تغییرات شدید و سریع در سطح کره زمین اتفاق می افتد، مثل آتش سوزی یا سیل و طغیان رودخانه ها،تغییرات را در فاصله زمان کوتاهی می توان مطالعه کرد.

امکان تهیه تصاویر به طریقه مایل در مدت ۲۶ روز(تهیه تصویر عمودی از هر منطقه هر ۲۶ روز یکبار امکان پذیر است)، مثلا” در عرض جغرافیایی ۴۵ درجه به ۱۱ مرتبه می رسد که حداقل فاصله زمانی تکرار ، به یک روز و حداکثر به ۴ روز (گاهی ۵ روز)بالغ می گردد.

مهمترین ویژگی ماهواره اسپات ‌توانایی تصویربرداری از زوایای مختلف و امكان تهیه تصویر استریوسكوپیك(Stereoscopic Image) است كه با مطالعه و استفاده از این تصاویر و با روش برجسته بینی توانایی های جدیدی در زمینه مطالعات در رشته‌های مختلف منابع زمینی و تهیه نقشه امكان پذیر می باشد.

اسپات1:

   پذیرش: 17 می 1986 تا 10ژوئن 1990 و 8 آوریل 1993 تا کنون

   تاریخ ماموریت: 22 فوریه 1986

   منابع زمینی- زمین/ خورشید- همزمان/ عملیاتی

   اسپات-6 (Satellite Probatoire de l'Observation de la Terre)

 يك ماهواره مشاهده‌زمين اپتيكي با رزولوشن بالا است. همانند همتاي دوقولويش (اسپات-7) كه براي سال 2014 ميلادي برنامه‌ريزي شده، قادر به ايجاد پوشش عرض نوار 60 كيلومتر با ارائه قدرت تفكيك 1.5 متر است. اسپات-6 و7 ادامه خدمات‌دهي پس از ماهواره‌هاي اسپات-4 و 5 كه به ترتيب در سال‌هاي 1998 و 2002 ميلادي راه‌اندازي شده بودند را تضمين مي‌كنند.

قابلیت های ماهواره اسپات نسبت به لندست و نوآ:

توان قدرت تفکیک زمینی بالاتر_امکان تهیه تصاویر زوج و متعاقبا دید سه بعدی از زمین به کمک تصاویر ماهواره ای_ استفاده از سیستم اسکن خطی_امکان کاهش پریود تکرار.ماهواره های سنجش از راه دور با ماهواره های مخابرتی متفاوتند .ماهواره های مخابرتی برای ارتباطات تلفنی بلین شهرها و قاره ها و نیز برای ارسال امواج تلویزیونی فعالیت می کنند .اما ماهواره های سنجش از راه دور از پدیده های سطح زمین تصویربرداری می کنند .اولین ماهواره ها از این نوع بنام لندست land sat در سال 1972 توسط امریکا به فضا فرستاده شد .