مقاله بررسي وضعيت بهداشت محيطي دبيرستان‌هاي دخترانه گرگان و مقايسه بهداشت محيط مدارس داراي مربي با فاقد مربي بهداشت در سطح استان در سال تحصيلي 93-94

چكيده
مدرسه از جمله مؤسساتي است که به دليل ورود و خروج جمعيت انبوهي که احتمال وجود بيمار مبتلا به بيماريهاي واگير در ميان آنها وجود دارد ضرورت تهيه امکانات رفاهي همچون تاءسيسات آب آشاميدني- توالت- تاسيسات بهداشتي را به دنبال خواهد داشت از طرفي يک محيط بهداشتي و سالم آموزشي علاوه بر تامين سلامت دانش‌آموزان مي‌تواند الگوي مناسب بر الگوي رفتاري دانش‌آموزان داشته باشد لذا اين پژوهش با هدف بررسي وضعيت بهداشت محيط دبيرستان‌هاي دخترانه گرگان انجام شد. اين مطالعه داراي 3 فرضيه بوده كه در فرضيه اول، نوع مطالعه توصيفي مقطعي بوده از طريق پرسشنامه شاخصهاي بهداشت محيطي مدارس حاوي ٢٠ سئوال در زمينه وضعيت ساختمان مدرسه- حياط مدرسه- وضعيت آبخوري- دستشوئي و توالت ها- وضعيت بوفه مدارس بود به تعداد ٣١ دبيرستان دخترانه گرگان در سال 93-94 تکميل گرديده با استفاده از آمار توصيفي (فراواني مطلق- فراواني نسبي ) توسط نرم افزار ١١.٥ SPSS  تجزيه و تحليل گرديد و در فرضيه دوم و سوم از نمونه‌ها شامل ٢٠٠ دبيرستان دخترانه در سطح استان، و براساس آمار وزارت آموزش و پرورش و به روش تصادفي خوشه‌اي ساده انتخاب شده است. نمونه شامل ١٠٠ مدرسۀ داراي مربي بهداشت و ١٠٠ مدرسۀ فاقد مربي بهداشت بوده است.
واژه‌هاي کليدي : بهداشت محيط، مطلوب، بوفه، مدرسه 

فهرست
فصل اول: طرح تحقيق    1
مقدمه    2
بيان مسئله    3
اهميت و ضرورت تحقيق    5
فرضيه‌هاي تحقيق    6
اهداف تحقيق    6
سوالات تحقيق:    6
فصل دوم: پيشينه و ادبيات تحقيق    7
مقدمه    8
اصول بهداشت محيطي مدارس    9
وظايف مراقبين بهداشت مدارس    10
فصل سوم: روش كار و نتيجه‌گيري    11
روش کار فرضيه اول    12
يافته‌هاي فرضيه اول    12
روش كار فرضيه دوم و سوم    14
مولفه اول    16
مولفه دوم    18
مولفه سوم    19
مولفه چهارم    19
مولفه پنجم    20
بحث و نتيجه گيري :    21
پيشنهادات    25
در حوزة عمل    25
در حوزه پژوهش    25
به صورت موردي    25
منابع    27

فصل اول: طرح تحقيق

مقدمه 
از آنجائيکه بهبود شاخص‌هاي بهداشت محيط مدارس مي‌تواند تاثير مستقيم بر سلامت دانش‌آموزان و کل جامعه داشته باشد لذا ضروري است اين موضوع در اولويت برنامه‌هاي بهداشتي دستگاه‌هاي متولي قرار گيرد (١). 
از طرفي دانش‌آموزان از سرمايه‌هاي عمده انساني هر جامعه محسوب مي‌گردند و توجه به سلامت آنان و ارتقاء بهداشت محيط محل تحصيل آنان نوعي سرمايه گذاري جهت نسل‌هاي آينده است. مدرسه محيطي است که دانش‌آموزان حداقل ٢٠% اوقات خويش را در آن سپري مي‌کنند. بنا براين آموزش و رشد شخصيت آنان به روشهاي آموزش صحيح و مناسب، فضاي فيزيکي مطلوب و محيط رواني مساعد بستگي دارد در توجيه بهداشت مدارس سهولت عرضه خدمات است که مي‌تواند در متن اساسي آموزش بهداشت مدارس قرار گيرد اصول اين خدمات در سه محور کلي و مستقل شامل آموزش بهداشت با ويژگي مشخص آن، مراقبت از بهداشت محيط مدرسه، خدمات بهداشت فردي که در اين پژوهش مراقبت از بهداشت محيط مدرسه را مورد بررسي قرار داده‌ايم (٢و٣). 
ايمني و بهداشت محيط مدارس از اصول اوليه بهداشت مدارس است بدون شک يکي از مولفه‌هائي که در آموزش و پرورش کودکان و همچنين دوره‌هاي ديگر در دانش‌آموزان، تاثير اجتناب ناپذيري دارد محيط مادي و فيزيکي حاکم بر مدرسه است. محيط مدارس بايد به گونه‌اي باشد تا از هر لحاظ به نيازهاي جسمي، رواني و اجتماعي دانش‌آموزان پاسخ دهد. در آموزش و پرورش نوين فضاي فيزيکي به عنوان يک عامل زنده و پويا در انجام فعاليت‌هاي آموزشي و تربيتي دانش‌آموزان تلقي مي‌گردد. 
 چنانچه در مدرسه آب سالم، سرويس‌هاي بهداشتي، فضاي کافي، تجهيزات و وسائل مناسب و استاندارد،سيستم صحيح جمع‌آوري زباله و فاضلاب وجود نداشته باشد و بطور کلي آسايش محيطي فراهم نشود بطور قطع تلاشهاي آموزشي و پرورشي معلمان و مربيان بازدهي مطلوب نخواهد داشت لذا رعايت استانداردهاي بهداشت محيط مدارس و فضاي فيزيکي مناسب براي تعليم و تربيت نسلي پويا ضروري است (٣). 
نئوكس  و همکارانش تحقيقي در مورد وضعيت سرويس‌هاي بهداشتي بعمل آوردند و پس از بررسي اعلام کردند که کمبود امکانات در مدارس اثر مستقيم در بيماري‌هاي واگير دارد (٧). ريان  توجه به تامين شرايط محيطي سالم به منظور تامين سلامت جسمي و ايجاد الگوي صحيح رفتاري امري ضروري است (٧). 
زيمرمن  در تحقيق خود بيان مي‌کند حفظ سلامت دانش‌آموزان با بازديد دائم از سرويس‌هاي بهداشتي ضروري است و در صورت نياز بايد اصلاحات لازم انجام شود (٨).
در تحقيق نئوكس و همکارانش بر روي وضعيت سرويس‌هاي بهداشتي نشان داد که کمبود اين امکانات در مدارس اثر مستقيم در انتقال بيماري‌هاي واگير دار دارد.بدون توجه به محيط فيزيکي مناسب پيشرفت برنامه‌هاي پيش‌بيني شده بر مدارس مشکل است براي بهبود محيط فيزيکي آموزش دانش‌آموزان و برقراري ارتباط بين معلمان و دانش‌آموزان و والدين آنها ضروري است (٧). 
بيان مسئله
بهداشت محيط مدارس شامل تمام فعاليتهائي است كه در جهت اجراي ضوابط بهداشتي مدرسه انجام ميشود. مهمترين نكاتي كه بايد در بهداشت محيط مدرسه مورد توجه قرارگيرند عبارتند از :
محل احداث مدرسه و شرايط لازم براي احداث محل مدرسه :
مدرسه بايد دور از سرو صدا، عبور و مرور و وسايل نقليه، محل انباشتن زباله، راه آهن و كارخانه باشد. محوطه مدرسه بايد داراي وسعت كافي بوده و براي جلوگيري از ايجادگرد و غبار و امكان شستشو، كف حياط از آسفالت و يا بتون پوشيده شده باشد و بطور كلي بايد از محلهاي مزاحم حدود 500 متر فاصله داشته باشد.
ساختمان مدرسه: رعایت تمام شرایط ایمنی و بهداشت در ساختمان مدرسه دارای اهمیت است که این شرایط عبارتند از: کف کلاسها، سقف، روشنایی، تهویه کلاسها، پنجره ها، درجه حرارت، وسیله گرمازا، کپسول ضد حریق، تهویه هوا، پله ها، تابلو کلاس، میز و صندلی، دستشویی، استفاده از صابون، توالت، دفع بهداشتی فاضلاب، آبخوری، دفع بهداشتی زباله، بوفه مدرسه. رعایت هر یک از شرایط ایمنی فوق مطابق با استانداردهای آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است که به اختصار توضیح داده می‌شود:
کف کلاسها: باید قابل شستشو و صاف و بدون درز و شکاف باشد و از لغزندگی و مرطوب بودن آن جلوگیری شود.
سقف: باید ساف و بدون درز و شکاف و به رنگ روشن باشد.
روشنایی: روشنایی کلاسها باید به طور طبیعی تأمین شود، بهتر استنور از سمت چپ دانش آموز بتابد و نه از روبرو. بزرگی پنجره‌ها باید یک پنجم مساحت کلاس باشد و به فاصله حداقل 100 تا 120 سانتی متری بالاتر از کف کلاس قرار گرفته باشند.
تهویه کلاسها: اگر پنجره‌ها در دیوارهای روبروی یکدیگر کار گذاشته شده باشند تهویه کلاس بهتر انجام می‌گیرد.
تهویه هوا: در کلاس باید به خوبی صورت گیرد حداقل 6 بار در روز و با باز کردن در و پنجره کلاس.
درجه حرارت: درجه حرارت مناسب برای کلاس درس 18 تا 21 درجه سانتی گراد است کلاس بسیار گرم موجب کسالت و خواب آلودگی و کلاس سرد باعث سردی بدن دانش آموز شده و او را مستعد ابتلا به عفونتهای ریوی می‌نماید.
وسیله گرمازا: باید فضای کلاس را به طور یکنواخت گرم کند مانند شوفاژ و یا بخاری دیواری که دارای دودکش باشد  تا گازهای حاصل از مواد  سوختنی به فضای کلاس وارد نشود و خطر آتش سوزی نداشته باشد.
کپسول ضد حریق: لازم است هر مدرسه به تعداد کلاسها کپسول ضد حریق در اختیار داشته باشند.
پله ها: اگر ساختمان مدرسه دارای پله است باید ارتفاع پله 18 سانتی متر و عرض آن 30 سانتی متر دارای نرده محافظ و بدون لغزندگی باشد.
تابلوی کلاس: باید در محل مناسبی که نور کافی به آن بتابد و در معرض دید کامل دانش‌آموزان باشد،قرار گیرد. تابلو نباید شفاف باشد که موجب انعکاس نور گردد و نیز فاصله آن تا اولین ردیف دانش آموز نباید از 20/2 متر کمتر باشد.