مقدمه

در محیط کاری پویا و اغلب آشفته کنونی، فنآوری اطلاعات به عنوان یک مزیت رقابتی بسیار موثر حاکم شده و سازمان ها تا حد زیادی به آن وابسته هستند. امروزه فنآوری اطلاعات یک بخش مهم و استراتژیک در توسعه کسب و کار و افزایش قدرت رقابتی بانکها می باشد. یکی از نیازهای اساسی هر سازمان شناسایی وضعیت موجود و میزان بلوغ سازمان و سیستمهای فنآوری اطلاعات آن می باشد. سازمانها نیازمند این هستند که بدانند در چه وضعیتی قرار دارند و قصد دارند به چه شرایطی دست یابند تا بدین وسیله الزامات بهبود و پیشرفت را شناسایی و در جهت پیاده سازی آن اقدام نمایند. نیاز اساسی هر سازمان، شناخت وضعیت سیستم های فنآوری اطلاعات آن سازمان و تصمیم گیری در رابطه با سطح مدیریت و کنترل آن و میزان رشد مورد نیاز به منظور گذر از حالت فعلی و دستیابی به اهداف تعیین شده سازمان می باشد. در این فصل به طور خلاصه به مرور ادبیات موضوعی موجود پرداخته می شود.

2-1.  مبانی نظری

2-1-1. تعریف بلوغ

    مفهوم بلوغ[1] در سایر حوزه های مدیریت به عنوان راهی برای ارزیابی "وضعیت کامل بودن، تمام بودن یا آماده بودن" و یا "میزان کامل بودن یا تمام بودن رشد یا توسعه" معرفی شده است. بلوغ به مفهوم "سنجه ای برای ارزیابی ظرفیت و قابلیت یک سازمان در ارتباط با یک امر discipline خاص" با معرفی مدل بلوغ قابلیت ها از سوی مؤسسه مهندسی نرم افزار دانشگاه کارنگی ملون مطرح شده و گسترش یافت (میشل و بروین[2]، 2005). این مؤسسه بلوغ را این چنین تعریف نموده است: بلوغ را مي توان سنجه اي براي اندازه گيري و ارزيابي ميزان توانايي، قابليت يا ظرفيت يک سازمان در ارتباط با يک امر خاص تعريف نمود (مؤسسه مهندسی نرم افزار[3]، 2011).

2-1-2.  مدل بلوغ

    مدل های بلوغ[4] به شیوه مفهومی مراحل مختلف افزایش قابلیت های کمی یا کیفی یک عامل در حال بلوغ را نشان می دهد؛ با این هدف که پیشرفت آن را از نظر حوزه های تعریف شده مورد توجه ارزیابی نماید (درموت[5]، 2011). مدل هاي بلوغ مدل هاي مفهومي اي هستند که مسير تحول مطلوب، منطقي، طبيعي و قابل پيش بيني را به سمت بلوغ نشان مي دهند. از مدل هاي بلوغ غالبا" در تلاش سازمان ها براي بهبود استفاده مي شود و اساسا" این مدل ها در وهله اول با همین هدف شکل گرفته اند (بکر[6] و همکاران،2010). دو برن و فریز [7] (2005) می نویسند که به دلیل افزایش فشار بر سازمان ها برای کسب و یا حفظ مزيت رقابتي، يافتن راه هايي براي کاهش هزينه، بهبود کيفيت، کاهش زمان ارائه محصول به بازار^[8] و غيره اهميت فزاينده پيدا کرده است. مدل هاي بلوغ بدين منظور طراحي شده اند تا سازمان ها را در اين ياري مسیر یاری دهند. از اين مدل ها به عنوان مبنايي براي ارزيابي و مقايسه بهبود حاصله و با هدف اتخاذ يک رويکرد آگاهانه براي افزايش قابليت يک حوزه خاص در سازمان استفاده مي شود. مدل هاي بلوغ طراحي شده اند تا بلوغ ( ميزان پيچيدگي، رقابت پذيري، قابليت) يک حوزه انتخاب شده را بر اساس تعدادی معيار خاص و معین بسنجند.

    مدل هاي بلوغ، توسعه یک ماهیت را در طول زمان توصیف می کنند. به طور کلی، مدل هاي بلوغ داراي این خصوصیات هستند:

1.      توسعه یک ماهیت واحد به وسیله تعداد محدودي از سطوح بلوغ (معمولاً چهار تا شش سطح) توصیف می شود.

2.       برخی ملزومات خاص خصوصیات این سطوح را تشکیل می دهند که هر ماهیت باید در سطحی خاص به آن دست پیدا کند .

3.      سطوح به ترتیب و از سطح اولیه تا سطح پایانی مرتب شده اند (و آخرین مرحله سطح مطلوب بلوغ است).