موضوع : راهنمای اندازه گیری شاخص های بهره وری

توضیح: این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

- مقدمه
در سالهاي آغازين هزاره سوم كشورهاي جهان سعي دارند كه سهم بيشتري از تجارت جهاني را به خود اختصاص دهند. براي نيل به اين هدف بايد بتوانند توان رقابت پذيري خود را افزايش دهند و اين امر جز از طريق ارتقاي بهره وري امكان پذير نخواهد بود. بررسي سهم رشد بهره وري كل عوامل توليد در رشد اقتصادي در كشورهاي     توسعه يافته يا در حال گذار بيانگر اين واقعيت است كه در دو دهه گذشته در اين كشورها سعي شده سهم عمده اي از رشد اقتصادي از طريق رشد شاخص هاي بهره وري كل عوامل تامين شود. در صورتيكه كشور ايران بخواهد سطح توسعه يافتگي خود را به سطح كشورهاي فوق برساند بجز ارتقاي بهره وري سازو كار ديگري دراختيار ندارد.
-2تاريخچه بهره وري
    به طور رسمي و براي نخستين بار لغت بهره وري توسط فردي به نام  كنه در سال 1376 ميلادي در مقاله اي به كار برده شد. بيش از يك قرن بعد يعني در سال 1883 ميلادي شخص ديگري به نام ليتر بهر وري را قدرت و توانايي توليد كردن تعريف كرد و در واقع اشتياق به توليد كردن را همان بهره وري دانست. از اوايل قرن بيستم اين لغت داراي مفهوم دقيق تري شد و براي اولين بار در تعريف آن ارتباط بين ستانده و داده مطرح شد. در سال 1900 ميلادي ارلي بهره وري را ارتباط بين بازده  و وسايل كار به كار رفته براي توليد بازده تعريف كرد. و بالاخره شخصيت هاي حقيقي و حقوقي تعاريف ديگري از بهره وري به شرح زير مطرح ساختند:
 سازمان همكاري اقتصادي اروپا:  در سال 1950  تعريف كامل تري از بهره وري به شرح زير مطرح ساخت:
بهره وري خارج قسمت بازده به يكي از عوامل توليد است به دين ترتيب مي توان از بهره وري سرمايه ، بهره وري مواد و ... نام برد.
استر فيلد:  بهره وري را نسبت بازده سيستم توليدي به مقدار يك يا چند عامل توليد استفاده شده تعريف كرد.
اشتاينر: از بهره وري به عنوان معيار عملكرد يا توانايي موجود براي توليد كالا يا خدمت  يادكرد  . سيگل: بهره وري را نسبت ميان ستانده و نهاده مرتبط با عمليات توليدي مشخص و معيين تعريف مي كند.
سازمان بين المللي كار : در توليد محصولات مختلف ادغام چهار عامل زمين ، سرمايه ،كار و سازماندهي را ضروري مي داند. گفته مي شود كه نسبت تركيب اين عوامل به محصولات معياري براي سنجش بهره وري است.  
   آژانس بهره وري اروپا:  بهره وري را درجه استفاده مناسب و موثر از هر يك از عوامل توليد  معرفي مي كند. اين آژانس در تعريف ديگري كه ارايه مي دهد بهره وري يك بنگاه را ديدگاه فكري آن در بهبود بخشيدن به وضعيت موجود مي داند. براساس نظرات اين سازمان انسان مي تواندكارهايش را هر روز بهتر از پيش انجام داده و نتايج بهتري به دست آورد.
كندريك و كريمر:  از جمله صاحب نظران مقوله بهره وري بودند كه در تعاريف خود از عبارات بهره وري جزيي و بهره وري كلي استفاده كردند.
سومانت: در سال 1979 ميلادي بهره وري كل عوامل را مطرح ساخت كه تحولي در تعاريف ارايه شده براي      بهره وري بود وي در تعريف خود نسبت بازده ملموس به نهاده ملموس را  عنوان كرد.
-3تعريف بهره وري
پرسشي كه در وهله نخست به ذهن هر خواننده اي متبادر مي شود اين است كه بهره وري چيست؟ براي پاسخ به اين پرسش از طرف صاحب نظران علم بهره وري تعاريف گوناگوني ارائه شده كه مجموعه آن را مي توان در يك كتاب جمع آوري كرد. يكي از بهترين تعاريفي كه تاكنون براي بهره وري ارائه شده تعريف زير مي باشد:
بهره وري يعني : درست انجام دادن كار درست
در تعريف فوق درست انجام دادن كار را كارائي نيز مي گويند يعني اينكه از حداقل مواد ، حداكثر محصول برداشت شود يا از مقدار معيني مواد محصولي با كيفيتي بالاتر توليد شود. اگر به تعريف ارائه شده براي     بهره وري توجه شود جزء ديگر آن كار درست انجام دادن است كه اصطلاحا به آن اثربخشي مي گويند. مثلا ممكن است با مصرف كمتر مواد،محصول بيشتري توليد كرد وليكن اين محصول كيفيت مطلوب مورد نظر مشتري را نداشته باشد. در اين حالت كارائي واقع شده است وليكن چون محصول فاقد كيفيت لازم است از اين رو اثر بخش نبوده و نمي تواند رضايت مصرف كننده را جلب كند. بنابراين ملاحظه مي شود كه تحقق كارائي و يا اثربخشي به تنهايي موجب افزايش بهره وري نخواهد شد. به عبارت ديگر در مقوله بهره وري بايد اولا كاري كه انجام مي شود كار درستي
 (يعني مفيدي) باشد و ثانيا اين كار به بهترين نحو انجام شود. با تحقق اين دو شرط مي توان اطمينان حاصل كرد كه بهره وري محقق شده است.
    از طرف ديگر بهره وري عبارت از ارتباط فيزيكي ميان مقدار توليد ايجاد شده (ستانده ) و مقدار منابع به كار رفته (نهاده) درآن در دوره توليد است.
  (Input) نهاده/ (Output) ستانده =Productivity) ) بهره وري                                                    
در اين رابطه ستانده به كل توليد اشاره دارد حال آن كه مراد از نهاده نيروي كار، زمين ، سرمايه ، مديريت و... مي باشد. در واقع  كارايي (Efficiency ) بازده نظام توليد را اندازه گيري مي كند. به صورت روشن تر مي توان گفت راندماني كه طي آن منابع به محصول تبديل مي شود به صورت اشتباه مصطلح به آن بهره وري مي گويند حال آن كه بايد كارايي ناميده مي شد. پس بهره وري بالاتر به مفهوم توليد بيشتر از مقدار معيني از نهاده يا توليد مقدار مشخصي از محصول با استفاده از مقدار كمتري نهاده است. در  سطح يك كارخانه يا فعاليت ، بهره وري نسبت ستانده به نهاده مي باشد اما در سطح كلان نشانده عملكرد اقتصاد يك كشور است.
4-تفاوت بهره وري با توليد 
    به طور كلي  بهره وري(Productivity ) از توليد (Production ) متفاوت است. بهره وري يك نسبت ميان ستانده و نهاده اي است كه در ايجاد آن ستانده به كار گرفته شده است.از طرف ديگر توليد حجم ستانده را نشان مي دهد و يك مفهوم مطلق مي باشد. در يك موسسه اقتصادي مقدار توليد ممكن است داراي افزايش باشد اما همزمان به خاطر استفاده نا مطلوب از منابع ، بهره وري مي تواند كاهش داشته باشد. از طرف ديگر استفاده كارا از منابع توليد ممكن است موجب افزايش بهره وري شود در حالي كه مقدار توليد كاهش داشته باشد. در ضمن بايد توجه داشت كه بهره وري با سود دهي تفاوت دارد.
5-اهميت بهره وري
در جهان امروز بهره وري تقريبا مترادف با پيشرفت مي باشد. استاندارد زندگي در يك جامعه به درجه اي از  تامين حداقل نياز هاي جامعه بستگي دارد. به عبارت ديگر مقدار و كيفيت غذا ، پوشاك ، مسكن ، آموزش و امنيت اجتماعي  ،استاندارد زندگي را تعيين مي كند. براي ارتقاي استاندارد زندگي بايد غذا ، پوشاك ، مسكن و ... بيشتر توليد شود. افزايش مقدار توليد كالاها و خدمات مي تواند از طريق افزايش نهاده هاي نيروي كار وسرمايه صورت پذيرد و يا اينكه از منابع موجود به صورت كاراتر استفاده به عمل آيد. منابع يك كشور عموما محدود مي باشد بنا بر اين بهره وري بيشتر يك ضرورت براي ارتقاي استاندارد زندگي يك ملت مي باشد. بهره وري بيشتر موجب رشد اقتصادي و توسعه اجتماعي مي شود. با بهبود بهره وري شاغلان به دستمزد بيشتر و شرايط كاري مناسب تر دست خواهند يافت درعين حال فرصت هاي شغلي بيشتري توليد خواهد شد. بهره وري بالاتر از يك سو موجب كاهش قيمت ها شده و از سوي ديگر سود سهامداران را افزايش مي دهد. بهر حال در يك كشور در حال توسعه اي مانند ايران بدون ارتقاي بهره وري نمي توان مشكل بيكاري را بر طرف نمود.
فهرست مطالب
راهنماي اندازه گيري شاخص هاي بهره ور
1-مقدمه       
2 -تاريخچه
3-تعريف بهره وري
4- تفاوت بهره وري با توليد
5- اهميت بهره وري
6- سطوح بهره وري
7-چرخه مديريت بهبود بهره وري
8- تعريف شاخص هاي بهره وري
9- انواع شاخص هاي بهره وري 
10-اثربخشي
11-سطوح مختلفي كه شاخص هاي بهره وري براي اندازه گيري مي شوند
12-واحد اقتصادي             
13- ارزش افزود
14- روش هاي محاسبه ارزش افزوده
15- ارزش ستانده
16-مصرف واسطه
17-جبران خدمات كاركنان
18-تشكيل سرمايه
19-ارزش موجودي سرمايه
20-انرژي 
21- شاخص هاي تعديل
22- تمرين عملي 1 
23- تمرين عملي 2 
24- محاسبه ارزش افزوده از سه روش 
25- منابع و مآخذ