موضوع : قارچ شناسی

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

قارچ شناسي:
قارچها مجموعه بسيار وسيعي را حدود يكصد هزار گونه تشكيل مي دهند كه از نظر شكل ظاهري و اندازه عده اي فوق العاده متفاوت مي باشند.  عده اي از اينها ذره بيني و برخي ديگر مانند پلي پور (Polypores) و ليكوپردن بوريستا (lycoperdon borista) بسيار بزرگ هستند.  اين گروه از موجودات  از كوچك و بزرگ دنيايي را تشكيل مي دهند كه هر كدام بر حسب طبيعت خود محيط مناسبي را انتخاب مي نمايند.
قارچها بر خلاف باكتريها و جلبكهاي آبي كه فاقد هسته حقيقي مي باشند (protocaryotes) همگي داراي هسته مشخص بوده (eucayotes) اين نظر به جلبكهاي قرمز سبز گياهان گلدار و حيوانات نزديك مي‌شوند.قارچها را در طبقه  بندي موجودات زنده جزو  گياهان و رده فيتهاي بدون كلروفيل به حساب مي‌آورند.
تغذيه  و طرق زندگي قارچها:
اين موجودات به  علت فقدان كلروفيل قادر به استفاده از كربن هوا  به طريق فتوسنتز نيستند و همواره  نسبت به اين عنصر هتروتروف   (heterotropt) مي باشند. اين طبيعت هتروتروفي و عدم استقلال موجب مي شود كه آنها را به سه گروه:
1-گندروي (saprophytes)
2-انگل (parasites)
3-همزي (symbiotes)
تقسيم مي كنند.
قارچهاي كلاهدار با زندگي بر روي مواد آلي مرده ساپروفيت ناميده مي شوند.  گروهي از اين قارچهاي چتري ممكن است  با زندگي  صورت انگلي مواد غذايي مورد نياز خود را از مواد زنده به  دست آورند و گروه ديگر حالت اختياري دارند يعني مي توانند به حالت ساپروفيتي يا پارازيتي زندگي كنند.  قارچهاي كلاهدار ديگري نيز به صورت همزيستي با گياهان به  سر مي برند كه ميكرو ريز ناميده مي شوند. دو اصلاح (mushroo toadstool) در مورد قارچهاي كلاهكدار به كار مي رود. قارچهاي چتري متعلق به راسته (aphyllophorales & agaricale) از رده بازيديوميستها است. و گروه خوراكي آنها (mushroom) و قارچهاي سمي (toadstool) ناميده مي شوند.
زندگي قارچ:
قارچ نوعي گياه است كه اندام غير جنسي آن به نام ميسيليوم (mycelium)يا ريسه  كه از رشته هاي نازك ميكروسكوپي يا هيف (hyph) تشكيل شده اغلب به  چشم نمي آيد.  آنچه به عنوان قارچ  مي‌شناسيم يعني مجموعه  كلاهك و پايه دستگاه توليد  مثلي اين گياه است مجموعه خاص را كه توليد كننده و نگه دارنده هاگ هستند همينيوم (hymenium) مي گويند. هاگ ذره  بسيار ريزي است كه كم و بيش گرد بوده و قطر آن از چند هزارم ميليمتر تجاوز نمي كند. هاگ را ميتوان بذر قارچ به حساب آورد.
هر ميلي گرم  هاگ قارچ  شامي حدود بيست مليون ذره  را شامل مي شود و يك قارچ كامل در طول دوره زندگي خود چندين ميليارد هاگ توليد مي كند.
1-بازيديوميستها: (basidiomycotes)  كه هاگهايشان بيرون از زايده هاي هاگزا (baside) تشكيل مي شود.
2-آسكوميستها: (ascomysetes) (شامل موريلها) كه هاگ هايشان در داخل زائده بلندي به  نام آسك (asgue) به وجود مي آيد
ساختمان رويشي قارچها:
تكثير قارچ به وسيله جوانه هاي حاصل از ميسيليوم مقاوم و سپور صورت مي گيرد.  ميسيليوم  مقاوم كه شامل رشته هاي نازك ميكروسكوپي  يا هيف مي باشد اغلب با فراهم شدن شرايط مناسب جوانه ها يي توليد مي نمايند و قارچ جديد را به وجود مي آورند. اين ميسيليوم بيشتر اوقاف و گاهي رنگي بوده در خاك يا تكيه گاه ديگر فرو مي رود.  از تنيده شدن اسپور  كه عضو كامل  تكثير  مي باشد رشته سازنده ميسيليوم اوليه به در مي آيد. ميسيليوم اوليه در اثر  تكثير ابتدا ميسيليوم ثانويه يا مقاوم و سپس  كارپوفور را تشكيل مي دهند.
ميسيليوم و كارپوفور:
وقتي از قارچ سخن گفته مي شود مقصود قسمتي از گياه است كه به چشم ديده مي شود يعني مجموعه (كلاهك + پايه) كه به مصرف  مي رسد كه به زبان  علمي اين دو قسمت را مجموعا كارپوفور مي گويند كه در واقع ميوه گياه است
خود گياه يعني قسمت غير جنسي  آن مجموعه اي از رشته هاي باريك  و به قطر سه هزارم تا ده هزارم ميليمتر است اين رشته هاي در هم رفته را به زبان علمي ميسيليوم يا ريسه  و به زبان پرورش دهندگان قارچ مايه  مي گويند.
ميسيليوم اندام غير جنسي قارچ است  كه موادغذايي را از بستري كه در آن قرار دارد  جذب مي كند تا رشد كند و اندام توليد مثل مي كنند كه  گياهي توليد نمايد.
كارپوفور از كلاهك و پايه تشكيل مي شود در بيشتر موارد در سطح  زيرين  كلاهك  اندام هايي وجود دارد كه اسپور يا هاگ توليد ممكن است به صورت:
1-    تيغه يا لامل (lamelle): خانواده آگاريكاسه كه قارچ شامي را در بر مي گيرد.
2-    لوله (tube) :  قارچهاي بولت bolets
3-    سيخك (auguillon) : hyclnes
4-    چين هاي ساده: (chanterelles)
5-    صاف: شيپور مردگان (trom pettesdelamort)
ساختمان تال
تال قارچها عموما از رشته هاي باريك و منشعبي به نام ميسيليوم درست مي شود كه رشد طولي آنها انتهايي و انشعاباتشان جانبي و نيز انتهايي مي باشد. در آسكوميستها و بازيديوميستها رشته هاي ميسيليوم عموما واجد جدار عرضي و سلولها داراي يك يا دو يا چند هسته  است كه در اين صورت به آنها هيف اطلاق مي گردد. در هر جدار بين دو سلول يك يا چند سيناپس (synapse) وجود دارد كه سيتوپلاسم دو سلول را به يكديگر  مربوط مي سازد. اين سلولها چنانچه حاوي يك ديكاريوت يعني دو هسته مختلف الجنس باشند به نام ديكاريوتيك خوانده مي شود. در فيكوميستها (phycomycetes) و زيگوميستها (zygomycetes) به رشته هاي ميسيليومي  كه بدون جدار عرضي  هستند سيفوت گفته مي شود.
در آسكوميستها و بازيديوميستها گاهي هيف ها به هم مي چسبند و در اين صورت توده هاي كم و بيش متراكمي به نام استرما (stroma) و ريزمرف (rhizomorphe) & (sclerotes)  كه اعضا مستقل توليد مثل هستند را تشكيل مي دهند.
بسياري از قارچها مانند (coprinus & bolitius & drosophyles)  و غيره كه روي كود حيواني و تركيبات آلي  مي رويند رشد  و نموشان سريع  و داراي ميسيليوم بي دوام مي باشند در اين قارچها پايه  واجد هيف هاي طويل و كلاً داراي سلول هاي بي دوام  ميباشد  كه به زودي  متلاشي مي شوند بعضي گونه ها از قبيل (mucor & rhizopus) در مدت كوتاهي (چند ساعت) رشد و نمو نموده توليد رسپكتال مي كنند در اين قارچها  كه تحولات زيستي به سرعت انجام مي گيرد سپورها معمولا داراي سوراخ تنش فراخ هستند و به آساني تنيده شده رشته ميسيليوم نازك قادر به ايجاد  كارپوفور است به وجود مي آورند.
روند رشد قارچها:
اگر سرعت رشد يك موجود  تك سلولي مثلا باكتري يا مخمر را در يك محيط كشت  مايع از زمان مايع زني تا زماني كه رشد متوالي آن  را تعقيب كنيم  چند فاز مختلف را در رشد آنها خواهيم يافت:
1-    تاخير: مرحله اي است كه مايع زني انجام شده ولي تقسيمات سلولي هنوز شروع نشده است.
2-    شتابگير: هنگامي شروع مي شود كه تقسيم  سلولي شروع شده و مرحله اي است كه انتقال از مرحله  خواب به رشد فعال انجام مي شود.
3-    تصاعدي:  زماني است كه بيشترين افزايش در تعداد سلول انجام مي گيرد  كه يك افزايش تصاعدي است
4-    كند شدن: كه با كاهش تقسيم سلول  تا مرحله بعد مشخص مي شود.
5-    ثابت: موقعي كه ديگر  رشدي انجام نمي گيرد و تعداد سلولهاي جديد ايجاد شده دقيقا برابر سلولهايي است كه مي ميرند
مواد پروتيني:
قسمت عمده اي از ساختمان خشك قارچها را مواد پرتئني تشكيل مي دهد كه وزن آنها در كلاه  مخصوصا در همينيوم بيشتر مي‌باشند و ما در زير مقدار اين مواد را در يك گونه مقايسه مي كنيم.
Boletos scabes: در پايه 29/87 %
در كلاه 40/89 %
در همينيوم 46/98 %
مواد قندي:
در تركيب شيميايي قارچها گاهي اين مواد به مقدار قابل ملاحظه اي يافت مي شود. در گونه هايي مانند شامپيون و موريلها موبر و گلوكوز  مي باشد و مقدار آن 2/76-0/75% وزن تازه قارچ مي‌رسد.  در بعضي  گونه ها مواد قندي  از قبيل مانيت نيز به مقدار فراوان مي شود.
مواد ديگري كه در قارچها يافت مي شود.
چربي:  مواد چربي 1-2% وزن قارچها را تشكيل مي دهند
رزينها: از جمله اسيد رزينيك مي باشد كه اين ماده را استخراج مي نمايد و به منظور درمان مسلولين  و جلوگيري از تعرق زياد به كار مي رود
اوره: مقدار ان در قارچها در حدود 2/75% مي باشد
مواد ديگري چون متيل آمين ها، آلكوئيدها، موسكارين، كولين، اسيد اگزاليك و غيره نيز در قارچها يافت مي شود.
پيگمانها
قارچها مخصوصا كارپوفور هيمنوميستها اغلب  به واسطه وجود  پيگمانها به رنگهاي مختلف ديده مي شوند.
پيگمانها به سه صورت
1-    داخل سلولي
2-    غشائي
3-    بين سلولي
تقسيم مي شوند. نوع اول در سپتوپلاسم  به صورت دانه هاي پراكنده و يا مخلوط  با آن ديده مي شود. نوع دوم رنگهاي غشائي اغلب قرمز، قهوه اي ، سياه زرد يا بنفش مايل به آبي هستند. نوع سوم در حفرات بين هيف ها و يا  روي سطح  خارجي سلولها جمع مي شوند. اغلب پيگمانها در آب و اسيد استيك و آمونياك محلول مي باشند.
تشخيص قارچها خوراكي و سمي
بهترين راه تشخيص قارچها سمي و خوراكي همانا به خاطر سپردن صفات ظاهري آنها است  چون آمانيتهاي كشنده همگي داراي  وولو هستند (ولو باقي مانده پوششهاي اوليه اي است كه به صورت حلقه روي كارپوفور ديده مي شود)  بنابر اين افرادي كه با خوردن قارچهاي جنگلي عادت  دارند بايد توجه داشته باشند كه اگر قارچهاي مورد نظر دارا وولو است و در خوراكي بودنش كاملا مطمئن نيستند از خوردن آن صرفنظر نمايند.
با توجه به ميانگين اوزان به دست آمده از قارچ هاي تازه حاصل از چندين نمونه كشت داده شده مشاهده مي شود كه انواع بسترها با شرايط آماده سازي آنها وزن بستر ها مقدار اسپان. دما رطوبت ميزان نور، اندازه  هوادهي، زمان كشت، آبياري و شرايط برداشت يكسان ميزان حصول دهي متفاوتي را به خود اختصاص داده اند.
در اين تحقيق از طريق مقايسه ميانگين اوزان محصول دهي نمونه ها مشخص  مي گردد كه بستر زيتون بيشترين  مقدار را به خود اختصاص داده در حاليكه كمترين ميزان در چاي مشاهده گرديد.
جهت بررسي و دستيابي به  اين علت براي اينكه بتوان ارتباطي  بين  بعضي اجزا شيميايي بسترها و ميزان محصول دهي آنها را پيدا كنيم اقدام به تجزيه شيميايي بسترها نموده و ميزان پروتئين C&N خاكستر، فيبر و درجه اسيديته و نسبت C/N  در هر يك از بسترها تايين نموده  بين C/N سوبسترا و ميزان بستر دهي آن جلب توجه مي نمايد. سوبستراهايي كه داراي نسبت C/N حدود 51/32-41/58 مي باشند داراي بالاترين باردهي مي باشند در صورتي كه با كاهش اين نسبت و يا افزايش آن ميزان باردهي كاهش يافته است. تاثيرات متفاوت انواع بسترها بر آن باردهي ثابت نموده مخلوط 50:50 ساقه پنبه و كاه و گندم به عنوان سوبسترا محصول دهي را به تنهايي تا حدود 17% افزايش داده است. ميسيليوم قارچ در مجاورت  28% و 280/000 ميكروگرم در ميليليتر رشد مي كند. در حقيقت تعادل در نسبت  دي اكسيد كربن محيط رشد رابطه  مستقيم  با اندازه    كلاهك قارچ دارد.
بعضي از ارقام به نور بسيار حساس بوده و در مراحل اوليه رشد به سطوح نوري پايينتر از 2000 لوكس  در ساعت (حدود 185 فوت ) است شدت نور بالاي 2000 لوكوس بر ساعت نيز موجب عدم تشكيل اندامهاي باردهي اوليه مي شود مطالعات نشان مي دهد نور بهينه سبب تحرك  و تشكيل اندامهاي اوليه مي شود. علاوه بر اين موجب افزايش عملكرد نهايي نيز خواهد شد. ساقه حداكثر رشد را در شرايط نوري  3000 لوكس در ساعت دارد.
قارچ دكمه اي
شكل شناسي قارچ
نام قارچ دكمه اي از شكل ظاهري آن در هنگام جواني مشتق شده است هر چند كه اين مرحله از رشد قارچ پايدار بوده و قارچ در مرحله بلوغ به حالت چتري در مي آيند. اين قارچ عطر و طعم بسياري دارد. اندام باردهي كه مشروم ناميده مي شود داراي يك ساقه است كه كلاهك پهن چتري شكل به  نام پيلوس را نگه مي دارد. در سطح زيرين كلاهك تيغه هاي متعددي وجود دارد كه در هنگام جواني قارچ با پرده غشائي (Veil) كه از انتهاي كلاهك به پايه وصل مي شود پوشيده است. قسمتي از اين غشا كه پس از پاره شدن آن اطراف ساقه  را فرا مي گيرد حلقه  يا آنلوس ناميده مي شود.
خصوصيات قارچ دكمه اي
ساقه: ساقه به صورت مركزي سفيد حلقوي (استوانه اي) و محكم است كه پايه آن ضخيمتر  مي باشد و به تدريج كه بالا مي آيد باريكتر مي شود و ابعاد آن 10-15 و بعضا 30-120 ميليمتر است. در هنگام جواني قارچ تا زير حلقه آنالوس قابل رويت است.
كلاهك: كلاهك براحتي از پايه قال تشخيص است رنگ آن سفيد، كرم، قهوه اي رنگ تقريبا صاف و نرم در بعضي موارد داراي پولك هاي كوچك  (فلس) است. داراي سطح محدب بوده و در نهايت ممكن است كاملا پهن شود. در ابتدا كاملا سفيد است و به تدريج تغيير رنگ داده و قرمز رنگ مي شود.
بافت كلاهك گوشتي، تيغه هاي آزاد باريك پر پشت  مي باشد كه در ابتدا صورتي رنگ بوده به تدريج كه از سن آنها مي گذرد به رنگ قهوه اي در مي آيند بازيدها هميشه داراي دو اسپور به رنگ زرد مايل به قهوه اي تا قهوه اي روشن است اسپورها داراي ابعاد 4/5-5/5-7/5 ميكرومتر عموما بيضوي و يا گرزي و .. . هستند چنانچه تازه  باشند داراي بوي مطبوعي هستند.
مشخصات كلني در كشت خالص
كلني بر روي محيط غذايي جامد به صورت شعاعي توسعه يافته و ميسيليوم ها ضمن رشد نهايي انشعابات متعددي نيز توليد مي كنند. تلاقي (آناستوموزي) در بين ميسيليوم ها عمل تبادل هسته را امكان پذير مي سازد  از نظر شكل ظاهري  كلني تفاوت  هاي زيادي ميان سويه هاي مختلف وجود دارد.
كمپوست
براي پرورش قارچ سفيد دكمه اي نياز به مواد خاصي است تا بتواند ضمن تامين مواد غذايي مورد لزوم قارچ و توليد محصول  مناسب امكان رقابت قارچ با ساير ميكروارگانيسمها را فراهم آورد.
شيوه هاي سنتي قارچ خواركي: كود اسبي  كومپوست شده مناسبترين بستر قارچ را تشكيل  مي دهند بسترها قادر به تامين حدود زيادي از مواد غذايي مورد لزوم قارچ مي باشند. به همين دليل كاربرد وسيع آنها نتيجه بسيار مطلوبي داشت. در حال حاضر از ساير مواد مخصوصا بقاياي گياهي و مواد زائد  گلوكوز دار كارخانجات قند، نيشكر، چوب و كاغذ روغن نباتي و غيره براي تهيه كومپوست قارچ در دنيا استفاده مي شود و نتايج  مطلوبي نيز در بر داشته است.
فهرست مطالب
قارچ شناسي:    1
تغذيه  و طرق زندگي قارچها:    1
زندگي قارچ:    2
ساختمان رويشي قارچها:    2
ميسيليوم و كارپوفور:    2
ساختمان تال    3
روند رشد قارچها:    4
مواد پروتيني:    4
مواد قندي:    4
پيگمانها    5
تشخيص قارچها خوراكي و سمي    5
شكل شناسي قارچ    6
خصوصيات قارچ دكمه اي    7
مشخصات كلني در كشت خالص    7
كمپوست    7
بعضي مواد و نحوه به عمل آوردن آنها براي كمپوست    8
مواد اصلي    8
مكملهاي  غذايي    8
مواد غذايي كنسانتره    8
كودهاي ازته    9
املاح معدني    9
كاه و كلش گندم    9
هدف از تهيه كمپوست    9
فرمول بندي كمپوست    10
مخلوط كردن و قالب زني كمپوست    11
مراحل عمل آوري كمپوست    11
قارچ خوراكي صدفي    11
خصوصيات ميسليوم    13
نكات مهم در مورد برداشت:    14
روش كشت:    15
كشت در قفسه هاي فلزي:    15
كشت در داخل جعبه چوبي:    15
نكاتي ديگر در خصوص برداشت محصول:    16
كشت اسپور:    16
آفات و بيماريهاي قارچ خوراكي    18
پيشنهادات جهت كنترل  اپيدمي بيماري كپك سبز    20
پرورش قارچ  به طريقه صنعتي    22
مقدمه    22
سالن هاي پرورش قارچ    23
ضرورت هاي ساختماني    24
تنظيم آب و هواي سالن    28
تنظيم درجه حرارت:    29
سالن هاي با تهويه طبيعي    29
سالن هاي با تهويه مصنوعي    29
مربوط كردن هوا    30
تهويه    31
سيستم هاي كاشت    35
سيستم استيلاژ    36
سيستم جعبه اي    37
تهيه كمپوست    43
مطالبي چند درباره تغذيه قارچ    43
كمپوست كود اسبي 8 روزه    45
كمپوست كود اسبي 16 روزه    49
كمپوست كلش    50
امكانات خيس كردن كلش    51
تركيبات كمپوست كلش و تهيه آن    52
پاستوريزه كردن:    55
پاستوريزه كردن كمپوست كود اسبي 8 روزه    57
پاستوريزه كردن كود اسبي 16 روزه    59
مشكلاتي كه در عمل  پاستوريزه كردن پيش مي آيند    60
كمپوست تهيه شده كمي خشك است    61
درجه حرارت كمپوست  به سختي افزايش مي يابد    61
كمپوست مدت زيادي بوي آمونياك مي دهد    62
سالن پاستوريزه كردن    62
ضد عفوني كردن كمپوست با متيل بروميد    64
مايه قارچ    65
مايه كوبي    66
تكثير يا ازدياد ميسليوم    67
سالن رشد    67
افزودن آرد تخم پنبه    68
خاك هاي پوششي و پوشاندن بسترها    68
خاك هاي پوششي    68
خاك پوششي بايد داراي مشخصاتي به اين شرح باشد:    68
پوشاندن بستر    70
برداشت    72
مراقبت‌ از بستر قارچ    74
ارزش كمپوست مصرف شده    75
كود اسبي تازه درصد    76
كمپوست قارچ مصرف‌شده درصد    76
بيماريها و آفات قارچ    76
ضرورت‌ها و تدابير بهداشتي:    76
ميسليوم شناور    78
تشكيل پايه بلند، كلاهك فلسي،  خشك شدن قارچ    78
اقدامات پيشگيرانه    79
تخليله كردن بقاياي محصول    79
ضدعفوني سالن‌ها    80
مواد براي محلول پاشي    81
مواد براي ايجاد گاز    81
كاهش حاصلخيزي سالن‌ها    81
بيماريهاي محصول قارچ    82
علل بروز بيماري    82
مبارزه    83
منابع    87