موضوع : حقوق و قوانین شهرسازی کاربری فضای تفریحی و باز

توضیح : این فایل به صورت ورد و آماده چاپ می باشد

مقدمه :
براي بحث پيرامون فضاي تفريحي و باز ابتدا نياز به شناخت مفهوم فراغت در فضاي شهري داريم .
فراغت:
 مجموعه‌‌اي از اشتغالهايي است كه فرد كاملاً براي استراحت و رضايت خاطر خود و يا براي تفريح يا به منظور توسعه آگاهي‌‌ها و يا فراگيري غير انتفاعي و مشاركت اجتماعي داوطلبانه بعد از رهايي از الزام‌‌هاي شغلي، خانوادگي و اجتماعي به آن مي‌‌پردازد.  ( جهاد دانشگاهي ، 1379 )
با توجه به مفهوم جامع فراغت انواع فعاليت هاي فراغتي به 6 دسته زير تقسيم ميگردد كه شامل طبقه بندي عمومي فعاليت فراغتي و تفريحي است . ) گذرا ن فراغت در خانه  2 ) فعاليت هاي اجتماعي  3 ) فعاليت هاي فرهنگي ، آموزشي   4 ) فعاليت هاي ورزشي  5  ) فعاليت تفريح وگردش  6 ) توريسم و مسافرت ( مهديزاده ، 1380 )
بخشي از اين فعاليت ها در درون شهر و بخشي در بيرون از شهر و قسمتي در درون منزل صورت مي گيرد .
فضا هاي گذران اوقات فراغت شهروندان در شهر نيازمند مديريت خاص مي باشد . كه البته اين فضا هاي شهري شامل فضاهاي فرهنگي و فضاي سبز نيز مي باشند كه همان طور كه ديده مي شود بوستان و پارك ها نيز به عنوان فضاي تفريحي محسوب مي شوند كه در مبحث فضاي سبز به آن پرداخته مي شود .
فضاهايي كه به طور خاص به فضاهاي تفريحي اختصاص دارند و با كاربري هاي فضاي فرهنگي و فضاي سبز و فضاي ورزشي  مشترك نمي گردندزمين هاي بازي و تفرجگاه هاي پيرامون شهري ( فضاي باز ) است .
نقش و وظيفه شهرداري در برنامه ريزي و مديريت فضاي فرهنگي و تفريحي
بند 6 از ماده 55 قانون شهرداري ها ، وظايف شهرداري را اين گونه تعريف مي كند :
« تاسيس موسسه هاي فرهنگي و بهداشتي و تعاوني مانند بنگاه حمايت مادران ، نوانخانه ، پرورشگاه ، درمانگاه ، شير خوارگاه ، تيمارستان ، كتابخانه ، كلاس هاي مبارزه با بي سوادي ، كودكستان ، باغ كودكان و امثال آن در حدود اعتبارات مصوب » به عهده شهداري هاي است   « شهرداري در اين قبيل از موارد و همچنين در مورد موزه ها ، خانه هاي فرهنگي و زندان ، با تصويب انجمن شهر از اراضي و ابنيه متعلق به خود با حفظ مالكيت ، به رايگان و يا با شرايط معين به منظور ساختمان و استفاده به اختيار موسسه هاي مربوط خواهد گذاشت . » ( سعيد نيا ، 1379 )
وظيفه شهرداري در احداث و مديريت زمينهاي بازي :
براساس بند 21 از ماده55 قانون شهرداري ها ، شهرداري موظف به ايجاد باغ كودكان است . يكي از اجزاي جدا نشدني پارك كودكان ، زمين بازي براي كودكان است و اين بند به طور ضمني وظيفه احداث فضاي بازي كودكان را بر عهده شهرداري مي نهد . ( سعيد نيا ، 1379 )
نقش و وظيفه شهرداري در ساماندهي تفرجگاه هاي پيرامون شهري :
شهرداري ها براساس ماده99 از قانون شهرداري ، مي بايست براي حريم شهر ، نقشه طرح جامع شهراسزي تهيه كنند. تفرجگاه هاي پيرامون شهر – چنان مه از نامشان پيداست – معمولا در حريم شهر ها قرار مي گيرند و شهرداري موظف است براساس طرح هاي مصوب ، برساخت و ساز محدوده نظارت كند و با تخلفات ساختماني ( براساس ماد ه 100 ) و تخلف هاي بهداشتي ( براساس بند 20 ماده 55 ) برخورد قانوني كند . همچنين شهر داري ها در اجراي قوانين مربوط به بهره برداري از منابع طبيعي ، حفاظت از محيط زيست ، احياي اراضي ايران گردي و جهان گردي ، رعايت حريم نهرها و مانند اينها ، با ساير دستگاه هاي اجراي نظير سازمان حفاظت از محيط زيست ، سازمان ايران گردي و جهان گردي ، جهاد سازندگي ، تربيت بدني ، سازمان ملي زمين و مسكن براي حفاظت از منابع طبيعي و بهره برداري مطلوب از تفرجگاه هاي پيرامون شهرها همكاري مي كنند . ( سعيد نيا ، 1379 )
1 - فضاهاي بازي:
بازي در ساده ترين تعريف،فعاليتي است كه توسط كودكان به منظور تفريح و تفنن انجام مي گيرد.برخلاف نظريات گذشتگان كه بازي را وسيله اي براي صرف انرژي مازاد بدن مي دانستند،كودكان به هنگام بازي بخشي از نيروي فكري و بدني خود را به كار مي گيرند و بازي را قسمتي از زندگي عادي خويش به حساب مي اورند.فردريك فروبل«1782ـ1852»ـ مبدع كودكستان معتقد بود:«كودكان بيش از هر چيز از بازيهاي خود مطالبي مي آموزند».از نظر پياژه«1896ـ1980»بازي با  تولد كودك آغاز مي گردد و تا حدود يازده سالگي ادامه مي يابد.به نظر وي،بازي آثار مثبت زير را در پي دارد:
1ـ رشد مهارتهاي حركتي
2ـ  رشد مهارتهاي حسي ـ حركتي و هماهنگي آنها
3ـ تقويت حس تعاون و مشاركت و مسئوليت پذيري
4ـ رشد منطقي در پذيرش واقعيتها هنگام شكست يا پيروزي
5ـ بردباري و رعايت نوبت
6ـ درك و رعايت قراردادها
7ـ تمرين نقشهاي متفاوت
8 ـ بسط تخيلات سازنده و تقويت خلاقيتها
   افزون بر اينها،بررسيهاي منظم تجربي نشان داده است،بازي از لحاظ جسماني  به تسريع گردش خون،تنظيم عمل دفع مواد زايد بدن و سرعت و كشش صحي عقلاني منجر مي شود.از لحاظ عقلاني بازي موجب مي شود،كودك از پديده هاي محيط خود شناخت صحيحتري كسب كند،بهتر استدلال كند و مسائل را زودتر حل كند.از بعد اجتماعي و عاطفي نيز،قدرت سازماندهي و مديريت را تقويت كرده،لزوم رعايت سلسله مراتب را به كودك مي آموزد. ( سعيد نيا ، 1379 )
1ـ1ـ مشخصات انواع فضاهاي بازي :
   كودكان در هر گروه سني،نيازهاي تفريحي متفاوتي دارند.بدين سبب زمينهاي بازي بر اساس گروههاي سني كودكان و به شرح زير تقسيم بندي مي شود:
الف ـ مشخصات محل بازي گروه سني 0 ـ 3 ساله
فعاليتها:توپ بازي،بازيهاي تخيلي،توجه به شناخت اشياء،دويدن و قدم زدن«بيشتر به صورت فردي و با نظارت والدين يا مربي».
تجهيزات:كيسه هاي ماسه،مكان گل بازي،ابزارهاي كوچك بازي،وسايل متحرك.
موقعيت:فضاي باز يا بسته،چمن كاري شده يا كف سازي شده و بدون پله و زاويه هاي خطرناك«تجهيزاتي براي نظارت بزرگ سالان بايد پيش بيني شود».
حداقل فضا:100 متر مربع«حدود يك متر مربع براي هر كودك».
ميزان استفاده:روزانه
فاصله فضاي بازي و محل مسكوني:50 متر
ب ـ مشخصات محل بازي گروه سني 4ـ 6 ساله
فعاليتها:توپ بازي،دويدن،بازيهاي تخيلي،دوچرخه سواري و اسكيت به صورت جمعي يا فردي با نظارت يك راهنما.
تجهيزات:وسايل بازي مستقر در زميني پر از ماسه،ايجاد زميني محكم براي نقاشي و بازي اسكيت،پناهگاهي براي بر پا كردن چادر.
موقعيت:در فضاي باز يا بسته،چمن كاري شده يا كف سازي شده،بدون پله و زاويه هاي خطرناك.
حداقل فضا:400 متر مربع براي استفاده حدود 200 كودك در زمان واحد«حدود 2 متر مربع هر كودك».
ميزان استفاده:روزانه
فاصله فضاي بازي و محل مسكوني:100 تا 150 متر.
پ ـ مشخصات محل بازي گروه سني 7ـ11 ساله
فعاليتها:دوچرخه سواري،توپ بازي،ژيمناستيك و بازيهاي آزاد در زمينهاي چمن و يا كف سازي شده.
تجهيزات:مسيرهاي بازي ورزشي،بازيهاي ساختماني،در صورت امكان پيست دوچرخه و اسكيت،كارگاههايي براي پرورش خلاقيتهاي هنري.
موقعيت:در فضاي باز،چمن كاري شده يا داراي كف سازي.
حداقل فضا:600 متر مربع براي استفاده حدود 200 كودك در زمان واحد«3 متر مربع براي هر كودك».
ميزان استفاده:روزانه
فاصله فضاي بازي و محل مسكوني:200 تا 300 متر.
ت ـ مشخصات محل بازي گروه سني 12ـ15 ساله
فعاليتها:دوچرخه سواري،ژيمناستيك،و بازيهاي آزاد در زمينهاي چمن و يا كف سازي شده«واليبال،فوتبال،بسكتبال و…»و فعاليتهاي ماجراجويانه و خلاقانه.
تجهيزات:زمينهاي ورزشي،زمين ماجراجويي،كارگاههاي هنري.
موقعيت:در فضاي باز،چمن كاري شده يا داراي كف سازي.
حداقل فضا:800متر مربع براي حدود 160 نوجوان«5 متر مربع براي هر نوجوان»ميزان استفاده:روزانه.
فاصله فضاي بازي و محل مسكوني:500 تا 800 متر. (مهندسين مشاورآمايش محيط ، 1373 )
2-1 - طبقه بندي زمينهاي بازي :
   تفكيك مشخصات محل بازي گروههاي سني متفاوت لزوما به مفهوم ايجاد فضاهاي بازي مجزا نيست و هر جا كه امكان داشته باشد،كودكان و نوجوانان ـ با سنين متفاوت ـ بايد بتوانند در يك مكان بازي كنند.افزون بر اين،در بيشتر مواقع تكامل علاقه به بازيهاي گوناگون،با تكامل رواني گروههاي سني مطابقت ندارد.چرا كه يك پسر بچه بزرگتر نتواند دوباره در گودال شن بچه هاي كوچكتر مشغول بازي شود؟آيا به اين دليل كه او ديگر بزرگ شده است؟اگر بازيهايي كه ما بزرگ سالان براي يك گروه سني نامناسب مي دانيم،در تعدل دروني كودك نقشي ارزشمند و ضروري دارد،توصيه مي شود،برنامه ريزان حتي المقدور زمين بازي را طوري مكان يابي و طراحي كنند كه محل و نوع بازي گروههاي سني متفاوت باشد.اين محلهاي مجزا بايد درون يك مجموعه قرار گيرند و زمين بازي براي استفاده همه گروههاي سني كودكان طراحي شود.در مواردي كه امكان چنين برنامه ريزيهايي وجود نداشته باشد؛فضاهاي بازي گروههاي سني متفاوت،به سه نوع زمين بازي تفكيك مي شود:
1ـ زمين بازي كودكان خردسال«0 ـ 6 ساله»كه مقياس عمل آن واحد همسايگي است.
2ـ زمين بازي براي همه گروههاي سني كودكان«0 ـ 15 ساله»كه در آن جا بچه هاي خردسال در كنار بچه هاي بزرگتر و نوجوانان به بازي مي پردازند و مقياس عمل آن محله يا ناحيه شهري است.
3 ـ فضاي بزرگ بازي كه مركزي تفريحي براي كودكان،نوجوانان و حتي بزرگ سالان به شمار مي رود.به اين نوع زمينهاي بازي،گاهي شهربازي نيز گفته مي شود.شهربازي،مجتمعي است كه همه اعضاي خانواده مي توانند مطابق با علايقي كه دارند به بازي يا تفريح در آن جا بپردازند.حوزه نفوذ اين فضا،وابسته به اندازه و امكانات ناحيه،منطقه و يا حتي شهر است.
   بعد از جنگ جهاني دوم كه طراحان شهري به زمينهاي بازي توجه بيشتري كردند،وسايل جديدي جاي گزين وسايل قديمي بازي شد و بدين ترتيب،پايه هاي اوليه شهربازي،به مفهومي كه امروز مي شناسيم؛نهاده شد.از جمله اولين شهرهاي بازي مي توان به شهربازي منطقه جانسون هاوسز در نيويورك اشاره كرد كه در سال 1947 پديد آمد.اين زمينهاي بازي جديد،افزون بر اين كه فعاليتها تفريحي جديدي را معرفي مي كردند،باعث مي شدند كه مناظر جديدي نيز در شهر بوجود آيد.يكي از كاركردهاي ديگر شهر بازيهايي كه خوب طراحي شده بودند،زيباسازي شهر و تنوع بخشي به فضاي يكنواخت شهري بود. ( سعيد نيا ، 1379 )
   «اين مركزهاي تفريحي مي توانند موجب همبستگي ميان والدين و بچه ها شوند.اغلب گفته مي شود،بيگانگي ميان والدين و بچه ها در موارد بسياري ناشي از شتاب و سرعت زمانه ما مي باشد.والدين در وضعيتي قرار ندارند كه وقتي را به بچه هاي خود اختصاص دهند.اين پديده بيگانگي مي تواند ناشي از عدم امكان دخالت فعال والدين در زندگي بچه هايشان بجز در چارچوب خانه باشد.والدين با مشاركت در بازي بچه ها امكانات تازه اي براي همدلي و مصاحبت با فرزندان خود پيدا مي كنند و بر رشد جسمي و رواني آناه تأثير مي گذارند.»
   اگر چه كاركرد اصلي همه شهر بازيها ـ ايجاد فضايي مناسب براي بازي و تفريح تمام اعضاي خانوار است،اما اندازه و شعاع عمل آنها متغير است.از آن دسته شهربازي كه در مقياس منطقه عمل مي كنند تا شهر بازي بين المللي«مانند سرزمين ديسني يا پارك اروپا كه پذيراي گردشگراني از تمام جهان هستند»را در بر مي گيرد.به همين دليل ضابطه يا استانداردهاي معين براي برنامه ريزي و طراحي شهرهاي بازي وجود ندارد. ( سعيد نيا ، 1379 )
فهرست مطالب
مقدمه :    3
فراغت:    3
نقش و وظيفه شهرداري در برنامه ريزي و مديريت فضاي فرهنگي و تفريحي :    4
وظيفه شهرداري در احداث و مديريت زمينهاي بازي :    4
نقش و وظيفه شهرداري در ساماندهي تفرجگاه هاي پيرامون شهري :    4
1 - فضاهاي بازي:    5
1ـ1ـ مشخصات انواع فضاهاي بازي :    6
2-1 - طبقه بندي زمينهاي بازي :    7
3ـ 1 ـ معيارهاي مكان يابي و توزيع فضاهاي بازي :    9
4ـ1ـ معيارهاي برنامه ريزي فضاهاي بازي :    11
5ـ1ـ اصول طراحي و مديريت فضاهاي بازي :    12
تفرجگاههاي طبيعي پيرامون شهرها:    14
1ـ1ـ خصوصيات فضاهاي طبيعي«تفرجگاهي»پيرامون شهرها :    14
2ـ 1 ـ طبقه بندي تفرجگاههاي طبيعي :    15
3ـ1 ـ اصول كاربري و استفاده از تفرجگاههاي طبيعي پيرامون شهري:    17
الگوي چشم انداز فضاهاي طبيعي :    19
فضاهاي موازنه اكولوژيكي :    20
منابع و ماخذ :    26