مقدمه :
کانسارهای اصلی و شناخته شده زغالسنگ ایران بیشتر در امتداد رشته کوه البرز ، طبس و کرمان قرار گرفته اند . البرز شامل سه ناحیه البرز شرقی ، البرز مرکزی و البرز غربی است . البرز مرکزی یکی از مهمترین ناحیه های زغالدار در ایران می باشد که اکثر لایه های زغال بر البرز نرکزی در سازند شمشک به صورت تناوبی از لایه های ماسه سنگ ، لاسین ، شیل و زغالسنگ قرار گرفته است .
عمده نواحی زغالدار در البرز مرکزی عبارتند از : آلاشت ، گلندرود ، کجور ، نورد (در سازند الیکا ) شمشک ، واسیاسر ، سرخ آباد ، سرتنگه ، خاردنده و مبارک آباد .
در رسوبات البرز مرکزی نهشته های زغالدار آلاشت گسترش و بیرون زدگی زیادی نسبت به سایر مناطق البرز دارند . در حال حاضر سه منطقه بزرگ زغالدار در البرز مرکزی کشف شده است که عبارتند از : آلاشت گلندرود و نورد با انواع زغالهای تک شو و ذخایر قابل ملاحظه .
در میان نواحی زغالدار در البرز مرکزی سنواحی آلاشت ، گلند رود ، نورد ، سرسنگه ، سرخ آباد و واسیاسر به دلیل شرایط مساعد جغرافیایی با وجود راه آهن مناسب ترین مناطق برای تأسیس معدن می باشند .
۱-۱ استراتیگرافی البرز مرکزی :
انواع سازند ها در ساختمان زمین شناسی البرز مرکزی دیده می شوند قدیمی ترین نهشته ها که در منطقه تحت مطالعه بررسی شده اند ( در امتداد جاده چالوس و نزدیک جاده اصلی فیروز کوه – تهران در مجاورت دهکده یا هاردنار ، شهمیرزاد ۰ به طرف جنوب شرق ) و سایر دهکده ها است شیل های چند رنگی پرکامبرین پسین ، سیلت استون ها و دولومیت های رنگ روشن سازند کهر ، سلطانیه و باروت می باشند که ضخامت مجموع آنها به حدود ۱۱۵۰۰ متر می رسد . ( گلاوس ۱۹۶۵) .
طبقات پالئوزوئیک پیشین ضخامتی معادل ۴۵۰ متر دارند و اساساً به صورت ماسه سنگ های سازند لالون در بخش زیرین ، اورژیبیت ها ، سلت استونها ، سنگ های آهکی و دولومیت های سازند لشکرک در بخش فوقانی می باشند ، آنها در غرب منطقه در امتداد جاده چالوس در مجاورت دهکده فیروز آباد و در غرب دهکده دشت نظیر دیده شده اند .
همچنین در جنوب منطقه دهکده های کوه نک ، اروخ و خاویر و به طرف شمال در جاده اصلی فیروزکوه – تهران در شهر نزدیک دهکده شه میرزاد و به طرف مغرب از ایستگاه خط آهن و رسک ، دیده شه اند .
سنگ آهک های خاکستری و سیاه و یه مقدار کم سنگهای تریژنوس ( سنگهای خاکی یا زمینی ) رنگین و سنگهای تری‌ژینوس کربناتی ( سنگ های کربناتی با منشأ خاکی ) پالئوزئیک فوقانی دارای ضخامتی معادل ۹۴۰ متر می باشد که متعلق به سازند های پاده ها ، سیبزار ، بهرام ، مبارک . دورود ، روته و نسن هستند . آنها به صورت رخ نمود های گسترده ای در امتداد سمت چپ رودخانه ماهرودو در سرچشمه های رودخانه هایی که به طرف دریای خزر در بین شهرهای عامل و چالوس جریان دارند دیده می شوند .
همچنین در جنوب غرب منطقه این سنگها در سر چشمه رودخانه کبیر دیده می شوند و به طور کلی در شرق نصف النهار سمنان شهمیرزاد تا ایستگاه خط آهن فیروزکوه گسترده شده اند .
رسوبات تریاس با سازند الیکا شروع می شود که با سنگهای آهکی مارنی سبز – مغز پسته ای در بخش زیرین با ضخامت ۳۰۰ متر همراه با سنگ های آهکی سیاه ، خاکستری و زرد رنگ و گلومیتهای بالای آنها دیده می‌شود . این رسوبات گسترش وسیعی در بخشهای مرکزی و جنوب شرقی منطقه دارند . برخی از محققین سری ضخیم سنگ آهکهای تشکیل دهنده دو رشته با امتداد عرض جغرافیایی را که بوسیله جاده هلندرود – علمده قطع شده به تریاس نصبت می دهند . به هر حال بر اساس فسیل های حیوانی مربوط به کرتاسه کهدر رشته کوه شمالی مشخص شده اند ، سنگ آهک های رشته جنوبی را مشکل بتوان به تریاس مربوطدانست چون آنها خیلی مشابه با سنگ های آهکی کرتاسه در رشته شمالی بوده و در یک منطقه مجاور هم می باشند.
ولی فسیل حیوانی کارنین که در منطقه گلندرود شناخته شده احتمالاً مربوط به سایر سنگهای آهکی است . که دارای رخنمون کوچک نزدیک این رشته کوه بوده و همچنین در جنوب در رودخانه کرج هم دیده می شوند .
نشهته های تریاس ژوراسیک زغالدار سازند شمشک اساساً شامل سیلتستونهاو ماسه سنگ ها و کنگولمرا و ارژیلیتها به مقادیر کم در روی سنگ های آهکی سازند الیکا قرار گرفته اند ضخامت آن ۲۳۰۰-۲۵۰۰ متر است پوسته فرسایش یافته و هوا زده اغلب در قائده این تشکیلات گسترش یافته است . رسوبات زغالدار با نوشته های ژوراستیک فوقانی شامل سازند های دلیچای ، آبنک ،لار پوشیده می شود که به صورت سنگ های آهکی و مارنها ظاهر شده اند . ضخامت مجموعه آنها ۹۰۰-۱۱۰۰ متر است این سنگها با نهشته های زغالدار ۰ در شمال ) بوسیله نشهته های کرتاسه حاوی سنگ های آهکی ، مارن های ، کنگولومرهای آهکی ، گچ و دیاباز پوشیده می شوند که ضخامت مجموع آنها حدود ۲۰۰۰ متر است . طول سنگ گسترش یافته در غرب منطقه در امتداد جاده پول دو آب ، دشت ، از ماسه سنگ های متمایل به سبز و سیلت استوانهای با ماسه سنگهای صدف دار و به ندرت تداخل با سنگهای آهکی مربوط به توراسین – آلنین ، ستشکیل شده که تعیین سن آن با توجه به دوکفه ای های پیدا شده در این نهشته می باشد . با این وصف این سری با مارن های کرتاسه فوقانی حاوی صدف ها و آثار لایه های منشوری ضخیم ( تا ۵ میلی متر ) اینوسرومها پوشیده شده و بدین ترتیب این رسوبات بخش فوقانی به نام کرتاسه فوقانی پذیرفته شده است . نهشته های پالئوژن با بازالتها و توفهای ضخیم (۱۵۰۰ متر ) سازند کرج در غرب و جنوب منطقه ظهار شده است . سنگ های تری ژنوس (سنگهای کربناتی با منشأ خاکی ) کربناتیبا ضخامت کمتر از فجن در شمال و شرق می باشد . نهشته های سیستم نئوژن ( کنگلومرها و سیلت استونها ، گریت استونها ، ماسه سنگ ) گسترش چندان زیادی ندارند در بخش شمال شرق و دارای ضخامتی معادل ۳۰۰ متر می‌باشند تشکیلات کوارترنری تری ژنوس در امتداد ساحل دریای خزر . در جنوب منطقه و در سرچشمه‌های رودخانه های کجور و سفید رود ظاهر می شود . تشکیلات نفوذی اغلب گسترش محدودی دارند . سنگهای آذرین ( گابرو) در نزدیکی گسلش ناحیه ای بزگ جنوب غرب کجور دیده می شوند . سیل های نازک و قطعات کوچک داسی تی اساساً در نهشته های روتین محدود شده اند و همچنین اجسام متقاطع که به صورا کنگلومراهای توفی و برشی شکل گرفته اند در دره رودخانه نو رود یافت شده اند میدانهای بزرگ شنگهای خروجی ( مثل لامپروفیرها و ملافیرها ) در بخش های مرکزی و شرقی منطقه در مجاورت دهکده های لرزنه و سرخ آباد کشف شده اند .
منابع :
احمدی ۀ حسین ( ۱۳۶۷) ((اکتشافات تفضیلی زغالسنگ در منطقه البرز )) سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدن ایارن .
غلامعلی زاده محمود (۱۳۶۸) (( اکتشافات تفضیلی زغالسنگ در منطقه الاشت )) شرکت زغالسنگ البرز مرکزی .
شمسۀ امیر رضا (۱۳۷۰ ) (( اکتشافات تفضیلی زغالسنگ در منطقه گلیران )) ۀ شرکت زغالسنگ البرز مرکزی .
صارمی ، محمد حسین (۱۳۶۹) (( اکتشافات تفضیلی زغالسنگ در منطقه گردنه سر)) شرکت زغالسنگ البرز مرکزی .
هدایتی ، مجید ( ۱۳۷۰) (( اکتشافات تفضیلی زغالسنگ در منطقه سفید رود )) شرکت زغالسنگ البرز مرکزی .
نیاکان ، ارشید( ۱۳۶۹) (( اکتشافات تفضیلی زغال سنگ در منطقه کارمزد )) شرکت زغالسنگ البرز مرکزی .
برچسب ها:
زغال سنگ در رشته کوه البرز مقاله زغال سنگ زغال سنگ تحقیق زغال سنگ معدن زغال سنگ