چکیده
افرادی که از انگیزه ی پیشرفت بالایی برخوردارند معمولاً تلاش های خود را برای دست یابی به اهداف بالا و عالی به کار می گیرند، یا کوشش های خود را جهت نیل به ترازهایی از برتری جویی، که خود وضع کرده اند به کار می بندند. باید دانست که تا قبل از ورود کودکان به مدرسه، خانواده ها مسئول ضعف انگیزشی آنان به حساب می آیند، اما بعد از آن که کودک قدم به دنیای مدرسه گذاشت این ضعف انگیزشی، با وضعیت تحصیلی دانش آموز آمیختگی و همبستگی مستقیم نشان می دهد و مسئولیت تقویت جبران آن به دوش آموزگار و مسئولان مدرسه می افتد.
هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر رفتار معلم بر انگیزه (انگیزش) تحصیلی و اعتماد به نفس دانش آموزان می باشد. علاوه بر این ، هدف تحقیق حاضر این است که اهمیت کار معلمان نیز نشان داده شود. تحقیق از نوع کیفی انجام شده است، بنابراین نتایج آن قابلیت تعمیم پیشگویانه را دارد. اطلاعات به شیوه کتاب خانه ای جمع آوری شده است و با توجه به مشکلات و مسائلی که هنوز در برخی مدارس کشور عزیزمان ایران در ارتباط با رفتار معلم نسبت به دانش آموزان وجود دارد، امید است برای حل آنها برنامه ریزی شود. اهداف ویژه تحقیق عبارتند از: بررسی تاثیر رفتار معلم بر اعتماد به نفس دانش آموز، تاثیر رفتار معلم بر انگیزه تحصیلی دانش آموز، تاثیر خانواده بر انگیزه تحصیلی دانش آموز، تاثیر عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموز. با توجه به اطلاعاتی که گردآوری شد تاثیر این موارد بر انگیزه (انگیزش) و اعتماد به نفس دانش آموز تاثیر گذار می باشند و یک معلم وظایف بسیار حساس و خطیری دارد که باید از آنها الگوی کامل داشته باشد تا بتواند به درستی آن وظایف و مسئولیت ها را به انجام برساند.
واژگان کلیدی: انگیزه تحصیلی ، اعتماد به نفس، رفتار معلم
مقدمه
با آغاز دوران مدرسه، کودکان ابعاد جدیدی از شخصیت خویش را آشکار می سازند و ناخودآگاه می کوشند تا رفتارهای فردیشان را تثبت کنند.«اعتماد به نفس» نه تنها یکی از نیازهای شخصیتی کودکان، که بعد جدیدی از رفتارهای اجتماعی آن هاست؛ به طوری که کودکان بدون آن ناتوان از ادامه ی راه و زندگی در اجتماع خواهند شد. کودکانی که اعتماد به نفس بالائی دارند، میل به تجربه کردن و آزموندن موقعیت ها و موفقیت های اجتماعی- تحصیلی است. آما آن هایی که اعتماد به نفس پایین تری دارند، هیچ گاه به برقراری ارتباط با دیگران و کسب امتیازات اجتماعی- تحصیلی نمی اندیشند(حجت الله حسین پور،1392).
نخستين نكته اي كه معلمان بايد بدانند اين است كه انگيزش انساني يك موضوع بسيار پيچيده است صدها روانشناسس زندگي خود را صرف كرده اند تا علت نجوه‌ي رفتار انسان را كشف كنند كوشش هاي آنان به موفقيت هاي زيادي منجر شده است امروزه ما نسبت به چند دهه‌ي قبل اطلاعات زيادي در باره‌ي اين موضوع داريم اما اين موفقيت ها بدين معنا نيست كه درك وفهم ما كامل شده است و اكنون مي توانيم به اين دانش جديد تمام اشكال رفتارها ونگرش هاي ضد باروري در مدارس كلاس ها را متوقف كنيم اگر موضوع انگيزش انسان اين قدر ساده بود معلمان به حل بسياري از مشكلاتي كه با اندك انگيزش دانش آموزان قابل رفع بود فايق مي آمدند بنابر اين معلماني كه براي افزايش انگيزش تحصيلي دانش آموزان فعاليت مي كنند بايد بينش و اهدافي متعادل داشته باشند معلمان بايد علاوه بر داشتن اهدافي متعادل براي افزايش انگيزش تحصيلي دانش آموزان بايد آگاه باشند كه مجموعه‌ي يكساني از شيوه‌هاي علمي كه در تمام موفقيت موثر باشند وجود ندارد(شهبازی ،1388). نیاز به پیشرفت در دانش آموز، به معنای میل او به انجام دادن خوب کارها متناسب با معیارهای برتر و کارآمد است. این نیاز، اگر وجود داشته باشد، فرد را برای رسیدن به موفقیت با انگیزه می کند.افرادی که از انگیزه ی پیشرفت بالایی برخوردارند معمولاً تلاش های خود را برای دست یابی به اهداف بالا و عالی به کار می گیرند، یا کوشش های خود را جهت نیل به ترازهایی از برتری جویی، که خود وضع کرده اند به کار می بندند. باید دانست که تا قبل از ورود کودکان به مدرسه، خانواده ها مسئول ضعف انگیزشی آنان به حساب می آیند، اما بعد از آن که کودک قدم به دنیای مدرسه گذاشت این ضعف انگیزشی، با وضعیت تحصیلی دانش آموز آمیختگی و همبستگی مستقیم نشان می دهد و مسئولیت تقویت جبران آن به دوش آموزگار و مسئولان مدرسه می افتد. یک شیوه ی مناسب برای بررسی انگیزش در دانش آموزان یک کلاس این است که ببینیم شیوه ی عمل و رفتار معلم یا معلمان چگونه بر دانش آموزان تأثیر می گذارد. این بررسی را می توان در «ویژگی های معلم» در ابعاد مختلف حرفه ای و شخصیتی او دنبال کرد( موسوی زاهد ، 1389).
بیان مسئله:
اعتمادبه نفس ، احساس ارزش درجه تایید تصویب ، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خویشتن احساس می کند( شهرکی مقدم به نقل از شاملو، 1376). وقتی سخن از اعتماد به نفس به میان می آید ارزش شخصی یا احساسی که از فرد در نظر اعضای گروه مجسم می شود مطرح می گردد . یکی از پیچیده ترین و ناراحت ترین مسائل شخصیتی عقده حقارت است . کدکانی که احساس بی لیاقتی و عقب مانددگی می کنند کمتر برای موفقیت و انجام دادن کارها به تلاش و کوششش دست می زنند . رشد سالم شخصیت ایجاب می کند که فرد نه فقط برای شناخت خود بلکه بیشتر برای پذیرش خود فعالیت کند پژوهش های ارزشمندی درباره ی ارتباط خودشناسی فرد در رابطه با رشد سالم و سازگاری های شخصیتی افراد انجام گرفته و نتایج سودمند و مثبتی به بار آورده است( شهرکی مقدم به نقل از پارسا ، 1376)
انگیزه تحصیلی در واقع همان نیروی محرک انسان برای انجام رفتارها و اعمال او در تحصیل می باشد به گونه ای که اگر فردی از انگیزه کافی برای انجام یک فعالیت برخوردار نباشد، آن کار را ترک خواهد کرد. اما انگیزه ها به دو دسته انگیزه های درونی و بیرونی تقسیم می شوند. بطور کلی زمانی که به دنبال ایجاد تغییرات مستمر هستیم و زمان کافی برای اعمال برنامه‌ها داریم کار با سیستم انگیزش درونی نتایج مفیدتری خواهد داشت. بر این اساس برنامه‌های طولانی مدت از اصول مربوط بکارگیری انگیزش درونی استفاده می‌کنند. اما در مقابل برای بدست آوردن تغییرات سریع و شدید می توان از عوامل انگیزشی بیرونی که درواقع همان مشوق های ظاهری مانند استفاده از آنچه فرد دوست دارد و از آن لذت می برد؛ استفاده کرد.( جواد ترکاشوند، 1396)
یادگیری دانش آموزان تا اندازه ی زیادی، منوط به حضور واقعی آن ها در کلاس درس است. به این معنی که در رویای روزانه نباشند و توجه و تمرکز آن ها، معطوف به معلم باشد. برای این کار، معلم باید بتواند در آن ها شور و اشتیاق یادگیری را ایجاد کند و بدون وجود شور و اشتیاق در خود معلم، امکان انتقال آن به دانش آموزان وجود ندارد.دانش آموزان برای این که انگیزه ی درونی نسبت به درس داشته باشند، باید از محتوای آن لذت ببرند، به همین دلیل معلم باید بتواند به صورتی دل پذیر، محتوای درس را ارائه کند. انگیزش درونی نسبت به یک فعالیت، به دلیل ماهیت لذت بخش آن تکلیف است؛ حتی اگر پاداش های بیرونی و تقویت برای فرد وجود نداشته باشد. انگیزش درونی نسبت به آموزش و یادگیری، در کلام معلمان بزرگی از قبیل روسو و دیویی دیده می شود (باصری، 1390).