چارتاقي نياسر، بنايي باستاني از اواخر عصر اشكاني و يا اوايل عصر ساساني است. اين بنا جزو كهن‌ترين و بزرگترين نمونه‌هاي چارتاقي ايران و سالم‌ترين آنها است
بنا با قاعده‌اي مربع‌شكل، اما درواقع ذوزنقه‌اي با اضلاع تقريبي 12 متر است كه براي ساخت آن تنها از سنگ‌هاي آهكي رسوبي و ملات گچ استفاده شده است. سبكي سنگ‌هاي متخلخل و سختي اندك و انعطاف‌پذيري ملات آن، موجب تحمل زمين‌لرزه‌ها و پايداري بنا در عمر نزديك به دوهزار سال آن شده است. چهار سوي اين بنا همانند ديگر چارتاقي‌ها كاملاً باز بوده و هيچگونه در يا پنجره و بازدارنده‌هاي ديگري براي ورود به آن، وجود نداشته است
تا مدت‌ها بر پايه روايت‌هاي داستان‌گونه كتاب (قم‌نامه) احتمال داده مي‌شد كه اين بنا آتشكده‌اي از زمان اردشير ساساني باشد؛ اما تاكنون شواهد باستان‌شناختي و منابع مكتوب آنرا تائيد نكرده است
از اين بنا نخستين بار توسط هوتوم شيندلر گزارشي مختصر منتشر شد و سپس آندره پ. هاردي بررسي كوتاه مدتي پيرامون آن انجام داد كه در مجموعه "آثار ايران" توسط آندره گدار منتشر شد. گدار در توضيح گزارش شيندلر، كاركرد آتشگاهي اين بنا را رد مي‌كند. در سال 1380 كاربرد اين بنا و نيز ديگر چارتاقي‌هاي ايران، به‌عنوان يك تقويم آفتابي يا شاخص اندازه‌گيري زمان با استفاده از تغييرات ميل خورشيد، توسط رضا مرادي غياث‌آبادي شناسايي شد.
در سه سوی زیگورات چغازنبیل سه بنای كوچك آجری دایره‌ای شكل ساخته شده است كه تنها یكی از آنها كه در سوی شمال غربی قرار دارد تا حدودی سالم باقی مانده بود و دیگری كه در سوی جنوب غربی قرار دارد به دست مرمتگران عضو هیئت كاوش فرانسوی شبیه به نمونه سالمِ شمال غربی بازسازی شد. در این بازسازی تنها نیمی از بنا ساخته شد و از بازسازی نیمه دیگر صرفنظر شد. بنای شمال شرقی كاملاً از بین رفته و تنها شالوده آن باقی مانده است.
در باره كاربرد این سه بنا نظریه‌های متفاوتی عرضه شده بود. رومان گیرشمن سرپرست هیئت كـاوش چغـازنبیـل و نیز آندره پـارو از آن به عنوان «پـوستامنـت» به معنای پایه مجسمه نام برده‌اند. عده‌ای دیگر آنرا سكو، نیمكت، مذبح، محراب و قربانگاه دانسته‌اند؛ و بعضی دیگر به دلیل شكل نیم‌دایره‌ای بنای بازسازی شده از آن به عنوان تریبون سخنرانی یاد كرده‌اند. غافل از آنكه شكل نیم‌دایره‌ای آن تنها به این سبب بوده كه تنها یك نیمه آن به دست مرمتگران بازسازی شده است. البته و بی‌گمان احتمال «پایه مجسمه» بودن این بنا منافاتی با كاربرد تقویمی آن ندارد.
برچسب ها:
پاورپوینت کارهای رضا مرادی غیاث آبادی بررسی آثار رضا مرادی غیاث آبادی کارهای رضا مرادی غیاث آبادی اخترباستانشناس ایرانی