چکیده

     عنوان اقدام پژوهي حاضر اين است که ، چگونه توانستم دانش آموزانم را به تحقیق و پژوهش و تدبر در قرآن علاقه مند کنم ؟ و هدف اصلي آن نيز افزايش ميزان علاقه مندي دانش‌آموزان ياد شده به درس قرآن و فعاليت هاي مربوط به آن مي باشد. اما نکته اي که اشاره به آن خالي از لطف نمي باشد ، آن است که اگر چه موضوع و عنوان اقدام پژوهي حاضر، تکراري به نظر مي رسد ، اما بايد اذعان نمود که گاهي از اوقات ، تکرار نه تنها زيبا و ضروري ست ، که بسيار حياتي نيز مي باشد ! از آن جمله مي توان به تکرار شب و روز، تکرار نمازهاي پنج گانه در هر روز وغیره اشاره نمود. علاوه بر اين ، آشنا نمودن دانش آموزان با اصول و مباني دين اسلام، به ويژه قرآن کريم   همواره نيازمند تکرار است. زيرا عامل « تکرار » در فرايند تدريس ، امري اجتناب ناپذير مي باشد. بدون شک ، انجام این تحقیق ، از ابعاد گوناگون دارای اهمیت و ضرورت بسیار بوده است. زیرا از یک سو، علاوه بر ایجاد علاقه مندی در دانش‌آموزان به درس قرآن ، میزان فعالیت و مهارت آنان در روخوانی ، روان خوانی ، قرائت و حفظ آیات ، پیام ها و داستان های قرآنی را افزایش می داد و از دیگر سو، موفقیت دانش‌آموزان در یادگیری دیگر دروس  ) را نیز امکان پذیر می ساخت.و همچنین دانش آموزان را به تحقیق و پژوهش و تدبر در قرآن علاقه مند می ساخت.

واژگان کلیدی :

دانش آموزان – تحقیق و پژوهش -  قرآن – علاقه مندی

مقدمه

قرآن، پيام روشن الهي است که همه انسان ها را به راستي و رستگاري دعوت مي کند. از صدر اسلام تا کنون، آموزش اين پيام جاودانه الهي، از مهم ترين اهداف تعليم و تربيت در ميان مسلمانان بوده است. در کشور ما نيز، به اقتضاي جايگاه دين اسلام در فرهنگ مردم ايران و جايگاه ويژه قرآن در اعتقادات ديني، بايد آموزش قرآن مورد توجه همگان باشد تا شرايط مساعد براي تحقق اهداف اين آموزش فراهم آيد. از اين رو، درس قرآن در ميان درس هاي گوناگون دوره هاي تحصيلي، از اهميت ويژه اي برخوردار است. نگاهي اجمالي به دستاورد آموزش قرآن در کشور ما نشان مي دهد که اين دستاورد، نه با اهميت و جايگاه ويژه قرآن در اسلام تناسب دارد و نه با ميزان علاقه و اهميتي که تمام آحاد مردم براي قرآن کريم قايل هستند. از اين رو به دنبال توصيه ها و تأکيدات مکررمقام معظم رهبري در اعتلاي آموزش قرآن در آموزش و پرورش، تلاش هاي نسبتاً همه جانبه اي در فراهم آوردن زمينه هاي لازم براي اعتلا و تقويت آموزش قرآن آغاز شد. بديهي است اهداف آموزش قرآن اولين و مهم ترين امري بود که بايد مورد بازنگري و ملاحظه کارشناسانه قرار مي گرفت تا بر اساس آن ساير اجزا و ارکان يک برنامه آموزشي مانند: اصول حاکم برآموزش قرآن، سازماندهي منطقي محتوا، روش هاي مناسب آموزش، تربيت معلم و ارتقاي توانايي معلمان قرآن، نظام و شيوه هاي ارزش يابي، و ويژگي ها و توليد مواد آموزشي و کمک آموزشي، تعيين و تدوين شود.

از مجموعه اين امور در ادبيات برنامه ريزي درسي، به راهنماي برنامه درسي تعبير مي شود که متأسفانه درس قرآن تا پيش از چند سال اخير، فاقد راهنماي برنامه درسي مصوب يا حتي مدوني بوده است. ارائه و بررسي راهنماي برنامه درسي قرآن، مقام و مجال ديگري مي طلبد که اميد است، در آينده به شيوه اي مناسب به آن پرداخته شود تا فرصت نقد و بررسي آن براي همه دست اندر کاران و علاقه مندان به آموزش قرآن در سراسر کشور فراهم آيد. در اين مقاله، سعي بر آن است تا با بيان نکات مهم برنامه جديد آموزش قرآن، کليات اين برنامه معرفي شود تا زمينه مناسبي براي طرح مباحث آينده فراهم شود. مهم ترين رويکرد برنامه جديد آموزش قرآن که اهداف و سايربخش هاي اين آموزش را تحت تاثير خود قرار مي دهد، جامعيت آموزش قرآن است ؛ يعني آموزش قرآن بايد به نحوي باشد که از يک سو همه حيطه هاي يادگيري را شامل شود و به ويژه بر حيطه ي عاطفي که متکفل ايجاد و تقويت انس و علاقه دانش آموزان به قرآن و يا دگيري آن است، تاکيد ورزد؛ و از سوي ديگر تمامي موضوعات ضروري آموزش قرآن مانند روخواني، روان خواني، صحت قرائت، توانايي درک معناي عبارات و آيات ساده قرآن، آشنايي با معارف انسان سازآن و تدبر در آيات الهي را در حد امکان شامل شود .با توجه به اين رويکرد، سه هدف اصلي آموزش قرآن در سه دوره تحصيلي، علاوه بر تقويت انس و علاقه به قرآن کريم و يادگيري آن، عبارت است از توانايي قرائت قرآن در دوره ابتدايي، درک معناي عبارات و آيات ساده در دوره راهنمايي و تدبر در آيات قرآن کريم و آشنايي با شرح و توضيح آن ها در دوره متوسطه. شايان ذکر است که با توجه به جامعيت اهداف آموزش قرآن، در هر يک از سه دوره تحصيلي متناسب با شرايط ذهني و روحي دانش آموزان، ساير اهداف نيز مورد توجه قرار مي گيرد

بیان مسأله

بدون شک ، مدرسه ، در شکل گیری شخصیت انسان ، از اهمیت بسزایی برخوردار است. حال چنان‌چه ، روش های مورد استفاده در تعلیم و تربیت دانش‌آموزان ، برگرفته از آیات قرآنی و روایات اسلامی باشد ، اثر بخشی آن در نوع گفتار و رفتارآنان ، همواره پایدار و ماندگار است. گواه این ادعا نیز، فرمایش نورانی امیر مؤمنان ، علی(ع) است که می فرماید: یادگیری علم و دانش در کودکی ، همانند حکاکی بر روی سنگ است.(حیدری ابهری ، 1387 : 40) اینجانب ، در اوایل سال تحصیلی یاد شده ، با مشاهده ی رفتار دانش‌آموزان کلاس خود در ساعات قرآن و پرداختن به گفتگوی صمیمی و دوستانه با آنان در خصوص اهمیت و ضرورت توجه به درس قرآن و هم چنین مشورت و تبادل نظر با   برخی از اولیای آنان ، متوجه شدم که به جز تعداد اندکی از دانش‌آموزان کلاس ، بیش تر آنان نسبت به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن علاقه ی چندانی از خود نشان نمی دهند! بر این اساس ، همواره این موضوع ذهن مرا به خود مشغول ساخته بود که چرا اغلب دانش‌آموزان کلاس ، در هنگام پخش نوار و یا لوح فشرده ی قرآنی ، با دقت به آن گوش نمی کنند؟چرا بیشتر آنان ، نسبت به درک معانی و حفظ سوره های کوتاه قرآن ، بی تفاوتند؟ و چرا اکثرآنان ، در پرداختن به دیگر فعالیت های قرآنی ، علاقه ی چندانی از خود نشان نمی دهند؟ و به طور کلی ، چرا فراوانی دانش‌آموزان علاقه مند به هر یک از فعالیت‌های قرآنی در کلاس اینجانب ، از مجموع انگشتان دست ، تجاوز نمی کند؟! در واقع مسأله و سؤال اساسی این بود که ، چگونه می توانم سطح علاقه مندی دانش‌آموزان خود را  به درس قرآن ارتقا بخشم؟ به عبارت روشن تر، با استفاده از چه روش هایی می توانم میزان علاقه مندی آنان را به درس قرآن و فعالیت های مربوط به آن افزایش دهم؟ بنابراین ، در تحقیق حاضر که از نوع پژوهش در عمل ( ((Action Research بوده است. اقدام پژوه در پی آن بود تا با استفاده از روش های معتبر علمی به جمع آوری داده ها و اطلاعات ( (Data and Information لازم با هدف دست یابی به راه حل های مورد نیاز برای حل مسأله پرداخته ، تا پس از انتخاب و اعتبار بخشی مناسب ، به اجرای آن ها بپردازد. لازم به ذکر است که در این تحقیق ، پژوهشگر علاوه بر استفاده از رهنمودهای ارزشمند صاحب نظران و اساتید فن و هم چنین مشارکت و نقادی همکاران گرامی ، از نقطه نظرات دانش‌آموزان کلاس و حتی اولیای آنان نیز بهره مند گردیده است.